Бұл ретте кредиттік портфельдің сапасы жақсаруда

Қолжетімді қаржыландыру экономиканы дамытудың негізгі қозғаушы күші болып табылады. Мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде ең төменгі мөлшерлемелер бойынша кредиттеудің жеңілдікті нұсқаларын қоса алғанда, қарыз қаражатын бөлудің негізгі арналарының бірі — банк секторы.

Егер 2014–2017 жылдары экономикаға кредит беру серпіні күрт өзгерістерді көрсетпесе, кейінірек елеулі өсім байқалады. «Корона дағдарысы» кезеңінде, соның ішінде мемлекеттің көптеген қолдау шараларының арқасында кредиттер өсе берді. Сектордағы ең елеулі өсім 2021 жылы тіркелді: бірден плюс 26,5%, 18,5 трлн тг дейін.

Ағымдағы жылы экономикаға кредит беру оң трендті сақтап қалуда: маусым айының соңына қарай қарыздар портфелі 20,1 трлн тг жетті — өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 27,5%-ға артық. Айта кету керек, 2021-2022 жылдары банктер саны қысқаруын жалғастырды, яғни кредит беру көлемінің өсу қарқыны сектордағы жаңа ойыншылармен байланысты емес.

Бұл ретте экономикаға кредит берудің күшеюі аясында мерзімі кешіктірілген берешек деңгейі төмендейді, ал портфельдің сапасы тиісінше жақсарады. Мәселен, экономикаға қарыздар портфеліндегі мерзімін кешіктіру үлесі ағымдағы жылы шамамен 3%-ды құрады, ал өткен жылы ол 6%-дан асты, ал 2014 жылы, мысалы, 20%-21%-ға дейін жетті. Жалпы алғанда, ҚР ЕДБ несие портфеліне қатысты (банкаралық қарыздарды, РЕПО операцияларын және т. б. қоса алғанда) мұнда төлемдер мерзімі 90 күннен артық кешіктірілген қарыздардың үлес салмағы ағымдағы жылдың мамыр айының қорытындысы бойынша небәрі 3,61%-ды құрады, ал 2021 жылдың ұқсас кезеңінде ол 7,18%-ға, 2020 жылы — 9,43%-ға, ал 2014 жылы — бірден 33,5%-ға жетті.

Айта кетейік: экономиканы қаржылық қолдау дағдарыс кезінде, атап айтқанда, COVID-19 пандемиясы кезінде өте маңызды. Energyprom.kz командасы қазақстандық банктердің қандай салаларға басым түрде кредит беретінін анықтау үшін ҚР ЕДБ-нің ашық қолжетімділіктегі қаржылық есептілігіне талдау жасады.

ҚР ЕДБ арасындағы еліміздің ең ірі кредиторы Halyk Bank болып табылады. Шоғырландырылған аудиторлық қаржылық есептіліктің деректері бойынша 2021 жылдың соңына қарай банк берген қарыздар 6,3 трлн тг жетті — бұл өткен жылға қарағанда 29,6%-ға артық. Бөлшек —тұтынушылық және ипотекалық қарыздарға 1,9 трлн тг немесе жалпы көлемнің 30,5%-ы тиесілі болды. Экономика салалары бойынша Halyk Bank қарыздарының ең көп көлемін қызмет көрсету саласына (747,6 млрд тг немесе портфельдің 12%-ы), сондай-ақ көтерме (437,1 млрд тг немесе 7%) және бөлшек (343,3 млрд тг немесе 5,5%) саудаға бағыттады. Дәл осы салалар коронавирус пандемиясынан бәрінен қатты зардап шекті.

Сонымен қатар, ресейлік еншілес банк Сбербанк берген қарыздар 2021 жылдың соңына қарай 2,3 трлн тг құрады. Оның 1,2 трлн тг немесе 52,4%-ы тұтынушылық, тұрғын үй кредиттері мен автокредиттерге тиесілі. Сауда саласына бағытталған қарыздар 321 млрд тг немесе портфельдің 13,9%-ын, өндіріс саласына — 270,6 млрд тг немесе 11,7%-ды құрады. Естеріңізге сала кетейік: осы ресейлік «еншілес банктің» проблемаларына байланысты мемлекеттік бағдарламалар бойынша қарыздарды қоса алғанда, кредиттік портфельдің бір бөлігі Сбербанктен қазақстандық Halyk Bank-ке ауысты.

ЦентрКредит Банкінің кредиттік портфелінің құрылымы мынадай: 55,6%-ы — жеке тұлғаларға, 6,6%-ы — сауда секторына, 5,7%-ы — жылжымайтын мүлікті жалға беру секторына, 5%-ы — энергетикаға, 4,7%-ы — мұнай-газ саласына берілген кредиттер.