МТЖ қызметі тарифтеріне уақытша төмендету коэффициенті және кіру жолы қызметтері тарифтері
19 декабря 2022
18
МТЖ қызметі тарифтеріне уақытша төмендету коэффициенті және кіру жолы қызметтері тарифтері
Магистральдық теміржол желілерінің кейбір қызметтері реттелетін қызметке жатады және Табиғи монополияларды реттеу комитетінің (ҚР ҰЭМ ТМРК) бақылауында. Атап айтқанда, комиссияның функцияларына мыналар жатады:
• уақытша төмендету коэффициентін (УТК) бекіту;
• магистральдық теміржол желілерінің (МТЖ) реттеліп көрсетілетін қызметтеріне баға лимиттерін бекіту;
• тарифтерді белгілеу ережелеріне сәйкес магистральдық теміржол желілерінің реттеліп көрсетілетін қызметтеріне бекітілген баға лимиттерін жыл сайын түзету;
• магистральдық темір жол желісінің операторы кірме жолдарды магистральдық және станциялық жолдарға қосудан бас тартқан жағдайда шағымдарды қарау.
УТК-ге келетін болсақ, бұл тұтынушылар мен субъектінің мүддесін қорғау мақсатында департамент бекіткен және тарифке қолданылатын шама. ҚР ҰЭМ ТМРК ҚР ИИДМ мен Ұлттық инфрақұрылым операторы ұсынған оң қорытындыларды ескере отырып, облысаралық, ауданаралық және қала маңы қатынасында жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыратын тасымалдайтын МТЖ тарифіне УТК көлемін 0,01 (99,99%) мөлшерінде бекітті. Бұл шара бүкіл ел бойынша жолаушылар билеттерінің құны құрылымында МТЖ қызметтерінің құнын төмендетуге мүмкіндік берді.
Әрине, жолаушылардың жол жүру құнына көптеген факторлар әсер етеді, оның ішінде реттелмейтін қызметтердің кең спектрі бар. Дегенмен, кем дегенде, соңғы үш жылда сектордағы жолаушылар билеттері бағасының өсуі инфляция деңгейінен аспады және көп жағдайда айтарлықтай төмен болып шықты. Биылғы қараша айының қорытындысы бойынша теміржол жолаушылар көлігі қызметтеріне бағаның өсуі бір жылда 19,3%-ды құрады, бұл жалпы ҚР-дағы инфляция деңгейімен (19,6%) шамалас. Бір жыл бұрын сектордағы баға өсімі 5,5% (инфляция 8,7%), 2020 жылы 4,9% (инфляция 7,3%) болды.
Қазақстандықтар үшін бұл өте өзекті мәселе, өйткені теміржол көлігімен жолаушылар тасымалы «коронадағдарыстан» кейін тез қалпына келеді. Биылғы он айда теміржол көлігімен жолаушылар тасымалы 16,3 млн жолаушыны құрады, ал өткен жылдың сәйкес кезеңінде 12,3 млн және 2020 жылғы «коронадағдарыс» кезінде бар болғаны 9,4 млн болды.
Өз кезегінде кірме жолдарға қызмет көрсету саласында да тәртіп орнады.
Еске салайық, 2016 жылдан бастап кірме жолдар қызметтерін тұтынушылар кірме жолдың толық ұзындығына кірме жолдардың көрсетілетін қызметтерінің көлемін есептеуге тұрақты түрде шағымданды. Атап айтқанда табиғи монополиялар субъектілері (ТМС) ақы алып келген.
Мәселенің не екенін түсіндіріп көрейік.
Сондықтан 2019 жылы кірме жол қызметтерін тұтынушылардың мүдделерін қорғау мақсатында «Табиғи монополиялар туралы» ҚР заңына өзгерістер енгізілді. Содан бастап ТМС бәсекелес орта болмаған жағдайда жылжымалы құрамның өтуі үшін тұтынушы пайдаланатын жолдың пайдаланылған жеріне ғана ақы алуға міндеттеледі.
Сонымен қатар, кірме жолдар қызметінің стандартты келісімшарттарына өзгеріс енгізілді, оған сәйкес келісімшартта «жолдың қатпарланбаған ұзындығы» орнына «жолды пайдаланушы (кірме жолдарды тұтынушы) жылжымалы құрамның өтуі үшін пайдаланатын кірме жолдың ұзындығы» көрсетіледі.
Айта кету керек: көп жағдайда кірме жолдар қызметтерін тұтынушылар ТМС-мен келісімшарт жасасқан кезде көрсетілген ұзындыққа назар аудармайды және келісімге қол қояды. Комитет тұтынушыларға келісімшарт жасасу кезінде артық төлем жасамауға көмектесетін табиғи монополиялар туралы заңнаманы басшылыққа алуды ұсынады.
Танымал мақалалар
Барлығын көруТеміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6488
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6254
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6250
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6211
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6204
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6166
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6166
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6147
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6130
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6129
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6110
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6108
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6100
Ақпан айының соңына қарай Қазақстан дамудың жаңа моделіне техникалық түрде көшеді
Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ. Бұрынғы Читать далее...
13 февраля 2024
6094
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6078