Соңғы бір жарым жылда өнеркәсіптегі өндіріс көлемі 1%-2% аралығында өсті

Мемлекет отандық қағаз өнеркәсібін дамытудың тетіктерін қосты. Қазақстандық кәсіпорындардың аяққа тұруына көмектесу үшін ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі (ИИДМ) шетелдік өндірушілерден кеңсе қағазын мемлекеттік сатып алуға тыйым салуды ұсынды. Шектеулер екі жыл бойы күшінде болады.

Қазақстандағы целлюлоза-қағаз өнеркәсібінің кәсіпорындарын талдау осы саладағы кәсіпорындардың көпшілігі орауыш немесе гигиеналық өнімдерді (дәретхана қағазы, майлықтар, сүлгілер, орамалдар және т. б.) шығарады деген қорытындыға келуге мүмкіндік береді. Мұнымен Қарағанды целлюлоза-қағаз комбинаты, Павлодар картон және шатыр жабын зауыты, «Ақ-төбе қағазы», Kagazy Recycling, «Гофротара зауыты» және т. б. айналысады. «Атамекен» ҰКП өнеркәсіптік сертификаттар тізілімінің деректеріне сүйенсек, кеңсе қағазын тек төрт кәсіпорын шығарады: Qagaz Ordasy шымкент зауыты, елордалық Goida.kz фирмасы, Петропавлдағы «Радуга» ЖШС және «A энд K Экспо LTD» компаниясы. Соңғы екі ұйымды тексергенде, «Радуга» зауыты негізінен дәретхана қағазы, майлықтар мен сүлгілер шығарады, ал «A энд K Экспо LTD» компаниясының сайтында олар сататын кеңсе қағазының Қазақстанда жасалғаны туралы бірде-бір дерек жоқ екен.

ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының деректеріне сүйенсек, қағаз және картон өндірісі соңғы бір жылда 60,1 мыңнан 98,3 мың тоннаға дейін бірден 63,6% өсті. 2022 жылғы мәліметтерді 2017 жылдың көрсеткіштерімен салыстыратын болсақ, өсім үш есе болады. Биыл қаңтар–шілдеде өндірушілер шамамен 2022 жылдың ұқсас кезеңіндегі көлемді сақтай алды (0,3% азайған). Бұл санат статистикалық есептерде жалпылай көрсетілгендіктен, одан кеңсе қағазының көлемі бойынша ақпаратты алу мүмкін емес. Санаттағы өсім гофр картон өндірісіне байланысты болуы мүмкін.

Қағаз өнеркәсібінің кейбір ішкі санаттары да соңғы жылдары өсті, бірақ айтарлықтай емес. 2022 жылы 2017 жылмен салыстырғанда қағаз бен картоннан жасалған әртүрлі орауыш ыдыстар 41,7%, дәретхана қағазы 18,1% көп өндірілді. Айтпақшы, былтыр ғана Қазақстанда дәретхана қағазы азырақ көлемде шығарылды — өндірушілер бұл өнімге сұраныстың төмендеуіне осылай әрекет етті. Түрлі гигиеналық құралдар — орамал, сүлгі, майлық және т. б. өндірісінде көрсеткіш азайды: бір жылда 13,1% кеміген.

Бұл ретте сала бойынша жалпы салыстырмалы көрсеткіш — өнеркәсіп өндірісінің индексі соңғы бір жарым жылда салада тоқырау болғанын көрсетеді. 2022 жылы жалпы сектордағы өндіріс көлемі 1,1%, биыл қаңтар–шілдеде 1,8% ғана өсті.

Ақшалай есептесек, бұл сала былтыр 30%-ға жуық өсті. Қаңтар–желтоқсанда кәсіпорындар былтырғы 93 млрд теңгенің орнына 120,8 млрд теңгенің өнімін өндірді. 2023 жылдың алғашқы жеті айында статистика да өндірілген өнім құнының 21,9% өскенін көрсетті.

Деректер Қазақстандағы қағаз және картон өндірушілердің толық жүктелмегенін, олардың даму көлемінің жеткіліксіз екенін көрсетеді. ҚР СЖРА ҰСБ мәліметінше, былтыр мамандандырылған орташа жылдық қуаттың үлесі 70%-ды құрады. Бұл соңғы жылдардағы ең жоғары көрсеткіш. 2017 жылы бұл көрсеткіш тек 43,2% шамасында болды, содан кейін жыл сайын бірнеше пайыздық тармаққа өсті.

Үкімет отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік сатып алулар арқылы олардың көлемін ұлғайту үшін ғана қорғау шараларын енгізді, мұнда оларға ірі тапсырыстарға кепілдік беріледі. Мысалы, тек «„Азаматтарға арналған үкімет“ мемлекеттік корпорациясы» КеАҚ ғана қаңтар айында 701,4 млн теңгеге кеңсе қағазын сатып алды. Лотты импорттық өнімдермен қамтамасыз ететін «АКМур Дистрибьютор» ЖШС ұтып алды. Ал бұл тек бір ғана мемлекеттік компанияның тендері. Барлығына — үкіметке, әкімдіктерге, квазимемлекеттік компанияларға, мектептер мен балабақшаларға қағаз керек.

Қазақстанда кеңсе қағазы мен картонға деген сұраныстың едәуір бөлігі импорт есебінен қамтамасыз етіледі. Былтыр Қазақстанға 334,7 мың тонна қағаз, картон, түрлі қағаз өнімдері әкелінді. Бұл тауарлар үшін қазақстандық сатып алушылар басқа елдерге 600,9 млн АҚШ долларынан астам ақша төледі. Негізгі жеткізуші Ресей, ол импорттың жалпы көлемінде 63,3% үлесін алады. Қытайдан импорт салыстырмалы түрде аз (16,6%).

Жалпы, Қазақстанға қағаз өнімдерін жеткізу географиясының кеңдігі сонша, экспорттаушылар тізімі 80 елден асады. Олардың ішінде Оңтүстік Африка, Шри-Ланка, Чили, Филиппин сияқты алыстағы мемлекеттер де бар.