Өзекті мәселе: Қазақстанда электр энергиясының тарифі қалай құралады?
12 декабря 2024
51
ҚР халқы үшін электр энергиясының құны неден құралады? Энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың тариф құрылымы қандай екенін қарастырайық.
Алдымен бүгінгі таңда Қазақстанда бағаны мемлекеттік реттеу энергиямен жабдықтау қызметін көрсететін 34 кәсіпорынға қолданылатынын түсіндіре кетейік.
Осы реттелетін энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың тарифі үш негізгі компоненттен тұрады:
• 61% — Бірыңғай сатып алушыдан қуат пен электр энергиясын сатып алуға жұмсалатын шығындар;
• 34% — электр энергиясын беру тарифтері;
• 5% — жабдықтау үстемеақысы.
Бірыңғай сатып алушы дегеніміз кім? Әңгіме ҚР Энергетика министрлігінің «Жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі қаржы-есеп айырысу орталығы» ЖШС жайлы болып отыр. Оның қызметі тиісті заңмен реттеледі.
Тарифтерге және халық үшін оларды тежеу жүйесіне оралайық. Қазақстандықтарға түсетін қаржылық жүктемені азайту үшін халық үшін тарифтер өзіндік құннан (шекті бағадан) төмен мөлшерде белгіленеді. Бұған бағаның өсуіне байланысты негізгі жүктемені заңды тұлғалар мен бюджеттік ұйымдарға қайта бөлу есебінен қол жеткізіледі.
Тағы бір маңызды жайтты атап өтейік: «Электр энергетикасы туралы» Заңға сәйкес тұтынушылар электр энергиясын сараланған тарифтер бойынша төлеуге құқылы. Яғни, тұтынушылардың әр тобы үшін тарифтер олардың тұтыну ерекшеліктерін ескере отырып есептеледі. Бұл энергиямен жабдықтаушы ұйымдарға тұтынушының санатына қарай бөлшек сату бағасын белгілеуге мүмкіндік береді, бұл шығынды неғұрлым әділетті бөлуге ықпал етеді.
Баға Қоғамдық маңызы бар нарықтарда баға белгілеу қағидаларының негізінде есептеледі.
Жалпы алғанда, Қазақстан дәстүрлі түрде электр энергиясының бағасы төмен елдер когортасына кіреді, ал халық үшін тарифтерді саралау бұл көріністі тіптен жақсартады.
Мәселен, Global Petrol Prices мәліметтері бойынша, мониторинг жүргізілетін 147 елдің ішінде ҚР 1 кВт∙сағ үшін 0,046 АҚШ долларын құрайтын электр энергиясының құнымен 24-ші орында тұр. Бұл тұрғыдан үздік 30 елдің қатарына сонымен қатар көршілеріміз — Өзбекстан (0,023 АҚШ доллары), Әзірбайжан (0,047 АҚШ доллары) және Ресей (1 кВт∙сағ үшін 0,051 АҚШ доллары) кіріп отыр.
Ал ТМД-ның басқа (оның ішінде бұрынғы) елдерінде жағдай айтарлықтай нашар. Мысалы, Беларусьте халық үшін электр энергиясының құны 1 кВт∙сағ үшін 0,075 АҚШ долларын, Арменияда — тіпті 0,109 АҚШ долларын, Молдовада — 0,131 АҚШ долларын құрайды.
Сарапшылар зерттеген мемлекеттер бойынша орташа баға 1 кВт∙сағ үшін 0,152 АҚШ долларын құрады. Яғни, қазақстандықтар электр энергиясы үшін дүние жүзіндегі орташа көрсеткіштен 3,5 еседей аз төлейді.
Электр энергиясы үшін ең жоғарғы баға Италияда (1 кВт∙сағ үшін 0,431 АҚШ доллары), Кайман аралдарында (0,433 АҚШ доллары) және Бермуд аралдарында (0,458 АҚШ доллары) тіркелді. Толығырақ инфографикада келтірілген.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10491
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6790
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6728
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6513
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6452
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6443
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6387
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6378
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6369
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6356
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6334
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6314
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6272
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6261
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6251