Елдегі тұрғын үй саласы бойынша алдын ала жасалған жылдық қорытындыны ұсынамыз

Жаңа жыл қарсаңында Қазақстанның тұрғын үй саласы бойынша жылдық қорытындыны алдын ала жасауды жөн көрдік. Алдымен оның негізі саналатын тұрғын үй құрылысына тоқталайық.

Осылайша, толық емес жыл қорытындысы бойынша (2025 жылғы қаңтар–қараша, 11 ай) пайдалануға берілген тұрғын үйдің жалпы алаңы 2024 жылдың дәл осындай кезеңімен салыстырғанда 3,9%-ға артып, рекордтық 16,9 млн шаршы метрге жетті. Оның ішінде 10,9 млн шаршы метрі көппәтерлі тұрғын үйлерге, ал 5,9 млн шаршы метрі жеке тұрғын үйлерге тиесілі. Есептік түрде алғанда, Қазақстанда әрбір мың тұрғынға шаққанда 831,9 шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді, бұл өткен жылмен салыстырғанда 2,7%-ға көп. Пайдалануға берілген пәтерлер саны да кезекті рекордтық деңгейге жетіп, 154,3 мыңды құрады, бір жылда 5,7%-ға артты.

Мемлекеттік бағдарламалар, сондай-ақ сектордағы ипотекалық кредитті дамыту арқылы қол жеткізілген тұрғын үй құрылысындағы рекордтық көрсеткіштер халықтың тұрғын үймен қамтылу деңгейін арттырады.

Айта кетерлігі, 2025 жылы тұрғын үй саласында маңызды оқиға орын алды: аталған сектордың өз даму институты пайда болды. Отбасы банк ұлттық даму институты мәртебесін алды, банк мемлекеттік тұрғын үй саясатын іске асыруға қатысуын кеңейтті. Банк қазірдің өзінде 16 мемлекеттік деректер базасымен біріккен, кезекте тұрған азаматтарға тұрғын үйді есептеу мен бөлу жұмыстарын цифрландырып, автоматтандырды, осы мақсатта orken.otbasybank.kz платформасын іске қосты.

Отбасы банк өзінің жаңа мәртебесінде жалға берілетін және кредиттік тұрғын үйлерді бөлу жұмысын бастап кетті: 20 облыс әкімдігі қаржы институтына 7 715 пәтер тапсырды. Жаңа баспаналы болу қуанышын Павлодар, Ақмола және Жетісу облыстары тұрғындары атап өтті, ал жақын арада өз кезегін Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе, Ұлытау, Қарағанды, Абай және Қызылорда облыстарының тұрғындары да күтуде.

Жыл басынан бері мемлекеттік бағдарламалар аясында жалпы құны 63,1 млрд теңге болатын тұрғын үй 4 954 кезекте тұрған азаматқа берілді, олардың қатарында I және II топтағы 375 мүгедектігі бар жандар, 632 көпбалалы отбасы, 352 мүмкіндігі шектеулі балалардың отбасылары және 233 жетім балалар бар.

Тұрғын үйді сатып–сату мәмілелерінің көбеюі тұрғын үй нарығындағы белсенділікті айғақтайды. Толық емес жыл ішінде олардың саны 395,4 мыңға жетті (бір жылда 3,3%-ға артты), оның ішінде көппәтерлі үйлер бойынша мәмілелер 309,9 мыңға жетті (жылдық өсім бірден 4,1%-ды құрады), ал жеке үйлер бойынша 85,3 мың мәміле жасалды (плюс 0,1%).

Биылғы жылы тұрғын үй нарығының белсенділігі тек 2021 және 2022 жылдардағы көрсеткіштерден ғана төмен, сол жылдар «коронадағдарыс» салдарынан кейінге қалған сұраныс, тұрғын үй нарығына зейнетақы қаражатының берілуі және бірқатар тұрғын үй бағдарламасының іске қосылуы арқасында көрсеткіштер күрт өсті.

Биыл тұрғын үй бағдарламалары — мемлекеттік, сондай-ақ Отбасы банкінің өз бағдарламалары және де тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесі халық арасында жоғары сұранысқа ие болды. Толық емес 2025 жылы қазақстандықтар Отбасы банкінде 1 млн жаңа депозит ашты, бұл қаржы институтының тарихындағы ең жоғары көрсеткіш. Бұған дейін жыл сайын шамамен 600 мың депозит ашылатын. Қазіргі таңда тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесінде 3,4 млн адам жинақ жүргізуде. 2025 жылы Отбасы банкі арқылы 72,8 мың клиент баспаналы болды. Бұл орайда әрбір үшінші қарыз алушы өмірінде алғаш рет өз үйіне қол жеткізді.

Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен іске қосылған және екінші жыл жұмыс істеп жатқан «Наурыз» бағдарламасы саланың негізгі қозғаушы күшіне айналды. Бағдарлама барысында 15 мың азамат жаңа баспанаға ие болды. Аталған бағдарлама тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіндегі басқа бағдарламалар сияқты қаражат жинақтауға бағытталған, бұл қарызды төмен мөлшерлемемен алуға мүмкіндік беріп, уақыт өте келе мөлшерлемені азайтып, кредиттік жүктемені жеңілдетеді.

Айта кетерлігі, Отбасы банк Қазақстан қор биржасы (KASE) тарапынан ESG-облигациялар нарығындағы көшбасшы ретінде марапатталды, себебі дәл осы «Наурыз» бағдарламасын қаржыландыру үшін алғаш рет 386,7 млрд теңге сомасында әлеуметтік облигациялар орналастырды. Sustainable Fitch халықаралық агенттігі Отбасы банкінің тұрақты даму бағасын 55-тен 60 балға дейін көтерді, ал ESG-рейтинг деңгейі «3» деген бағамен расталды.

Жұмысшы мамандықтар жылы аясында банк «Наурыз Жұмыскер» бағытын да іске қосты. Бұл бағдарлама бойынша 2,7 мыңнан астам баспаналы болды. Бағдарлама 1 143 кәсіп түрін және 8 230 жұмысшы мамандықты қамтиды, оған қатысу үшін байқаудан өту талап етілмейді.

Одан бөлек, Отбасы банк әкімдіктермен бірге 35 жасқа дейінгі азаматтарға арналған тұрғын үй бағдарламаларын жүзеге асыруды жалғастырды. Қоныстойын атап өткендер қатарында Астана, Алматы, Шымкент қалаларының, сондай-ақ Жамбыл, Қарағанды, Павлодар және Ұлытау облыстарының тұрғындары бар; ал Абай, Ақтөбе, Маңғыстау және Қостанай облыстарында жұмыстар жүргізілуде. Жалпы, жастарға арналған бағдарламалар бойынша 11,6 мың отбасы тұрғын үйге қол жеткізді.

Екінші деңгейдегі коммерциялық банктер де белсенді түрде ипотекалық кредит берді. Қазақстандықтар үшін ҚР ЕДБ-ның (мысалы, Банк ЦентрКредит, Freedom Bank, Bank RBK, Altyn Bank) ірі құрылыс компанияларымен (BI Group, ORDA Invest, Sardar Group, Sensata Group, BAZIS-A, BS Holding, Aspan City, Magenta Park, Silver House Building және т. б.) бірлесіп жасаған бағдарламалары тиімді болды. Мұндай бағдарламалардың қалай жұмыс істейтіні, оларды қай банктер ұсынатыны және қайсысы ең тиімді шарттармен ерекшеленетіні туралы біз бұған дейін толық жазған едік.

Жалпы алғанда, бір жыл ішінде ипотекалық қарыздар көлемі 19%-ға өсіп, 7,4 трлн теңгеге дейін жетті және екінші деңгейдегі банктердің экономикаға берген жалпы кредиттер көлемінің шамамен 19%-ын құрады. Отбасы банк бұл қарыздардың шамамен 53%-ын берді. Айта кетерлігі, банктің кредиттік портфелінің сапасы мінсіз болып қала береді, ал мерзімі өткен қарыздардың үлесі бір пайыздан аспайды. Fitch Ratings агенттігі ұлттық валютадағы эмитенттің ұзақмерзімді дефолт рейтингін BBB деңгейінде «Тұрақты» болжаммен растады. Агенттік берген баға бойынша Отбасы банкінің капитал қоры мол, өтімділігі жоғары, кредиттері сапалы. 90 күннен артық мерзімі өткен қарыздар үлесі 0,12%-ды құрайды, бұл көрсеткіш нарықтағы 3,54%-ға тең орташа көрсеткіштен әлдеқайда төмен. Ал Moody’s Investors Service агенттігі Отбасы банкінің ұлттық валютадағы депозиттер бойынша ұзақмерзімді рейтингін Baa1 деңгейінде «Тұрақты» болжаммен растады.

Тұрғын үй саласы бойынша негізгі даму институтының мұндай көрсеткіштері сектор үшін қолайлы сигнал болып табылады. Халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету сияқты әлеуметтік маңызды бағыттың тұрақты дамуы (тұрғын үй құрылысы қарқын алып, рекордтар орнатқан кезеңнен бастап банк секторының жаңа қаржылық өнімдер ұсынып, өнімдер желісін кеңейтетін деңгейге дейін) Қазақстандағы тұрақтылықтың, әл-ауқаттың, берекелі өмірдің кепілі болып табылады.