Республика бойынша жалпы көрсеткіш шын мәнінде жоспарға сәйкес келеді, дегенмен салалар мен аймақтар бойынша жағдай әлдеқайда пессимистік болып көрінеді

Еңбек өнімділігі экономикалық өсудің ең маңызды факторы. Ол ҚР 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарында «әртараптандырылған және инновациялық экономика» құрудың стратегиялық көрсеткіштерінің бірі ретінде көрсетілген («№ 2 ұлттық басымдық»).

Қазақстан 2050 жылға қарай табысы жоғары елдің біріне айналу және ең дамыған 30 елдің қатарына кіру жөніндегі жоғары мақсатқа жету үшін еңбек өнімділігін арттыру үшін көп жұмыс істеуі керек.

Еңбек өнімділігі кәсіпорындардың жұмысын тікелей сипаттайды және жұмысшының уақыт бірлігінде өндірген өнімінің көлемін көрсетеді. Еңбек өнімділігінің өсуіне еңбек жағдайын жақсарту, өндірісті цифрландыру, роботтандыру және механикаландыру, қызметкерлердің білімі мен біліктілігінің жоғары деңгейі, ұжымды үздіксіз оқыту, өндірістен қаржылық ағындарға дейінгі барлық салаларда кәсіпорынды ойластырылған материалдық-техникалық қамтамасыз ету, жалпы тиімді басқару және т. б. арқылы қол жеткізіледі.

Ұлт жоспарына сәйкес, Қазақстан 2025 жылға қарай еңбек өнімділігін 2019 жылғы деңгейден 20,6% арттыруы тиіс. 2021 жылдың қорытындысы бойынша, республика көрсеткішті 0,4% арттыру міндетін қойып, оны сәтті орындады, бірақ ҚР Ұлттық экономика министрлігінің ресми сайтындағы 2021 жылға арналған есебіне сәйкес, межелі көрсеткіштен оннан бірге де асқан жоқ.

Алайда, еңбек өнімділігі есептелетін және ҚР Ұлттық жоспарына енгізілген 10 саланы бөліп қарастырсақ, қызметтің екі түрі бойынша ғана нәтижеге қол жеткізілді. Ақпарат және байланыс саласында нақты көрсеткіш жоспардан 14,1 п. т., ал көтерме және бөлшек саудада 10,4 п. т. асады.

Ауыл шаруашылығынан HoReCa-ға дейінгі қалған жеті салада еңбек өнімділігі төмен болып қалып, жоспарланған нәтижелерге қол жеткізілмеді. Орман және балық шаруашылығы саласы бойынша деректер жоқ.

Елдегі екінші ірі экономикалық қызмет саналатын ауыл шаруашылығы секторы ең артта қалады деп күтілуде. Жобаның бірінші жылының қорытындысы бойынша, бұл саладағы еңбек өнімділігінің өсуі жоспарланған көрсеткіштен (23,9%) 20,6 п. т. артта қалды. Ұлт жоспарының орындалуы туралы есептегі көрсеткіштің төмен орындалуы ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің өсу қарқынының төмендеуімен байланысты. Мәселен, 2021 жылдың қорытындысы бойынша республиканың жекелеген өңірлеріндегі аса күрделі ауа райы жағдайларына байланысты дәнді және бұршақ дақылдарының жалпы түсімінің төмендеуіне байланысты өсімдік шаруашылығы өнімі көлемінің 6,6% төмендеуі байқалады.

Көлік және логистика секторында жоспар мен факті арасындағы алшақтық 16 п. т., электр және жылумен жабдықтауда — 12 п. т., HoReCa секторында — 7,2 п. т., өңдеу өнеркәсібінде — 7 п. т., тау-кен өнеркәсібінде — 3,2 п. т. болды.

Өңірлерге келетін болсақ, Ақтөбе, Алматы, Жамбыл және Павлодар облыстары, сондай-ақ екі мегаполис — Нұр-Сұлтан мен Алматы қалаларынан басқа 10 өңірде көрсеткішке қол жеткізілмеді. Жоспардың орындалмауы негізінен коронавирустық пандемиямен, сондай-ақ жоғарыда аталған өсімдік шаруашылығында егіннің сәтсіздігіне әкелген күрделі ауа-райына байланысты.

Жоспарланған көрсеткіштерден ең үлкен ауытқулар Солтүстік Қазақстан (11,7 п. т.) және Маңғыстау (9,1 п. т.) облыстарында байқалды.

Солтүстік Қазақстан облысында сәтсіздік облысаралық жолаушылар мен багажды тасымалдауға, халықаралық қатынасты тоқтатуға және облысішілік тасымалдауды шектеуге байланысты болды.

Маңғыстауда жоспардың орындалмауы ауыл шаруашылығында (58% төмен), тау-кен өнеркәсібінде және карьерлерді қазуда (15,7% аз), құрылыста (21,4% аз), көтерме және бөлшек саудада (24,8% аз), тұру және тамақтану қызметтерінде (21,7% аз), ақпарат және байланыста (22,7% аз), қаржы және сақтандыру қызметінде (44% аз) еңбек өнімділігінің төмендеуімен түсіндіріледі. Дегенмен, бұл жоспардың орындалмау себебі емес, көрсеткіштерге қол жеткізбеудің нақты параметрлерін ашу.