2022 жылы ҚР-да жиһаз бен тұрмыстық заттар бағасы айтарлықтай өсті
21 февраля 2023
21
2022 жылы ҚР-да жиһаз бен тұрмыстық заттар бағасы айтарлықтай өсті
Былтыр Қазақстанның жиһаз өнеркәсібі үшін қиын болды. Жиһаз жасаушылар пандемиядан айығып үлгермей тұрып, қайтадан құлдырады. Өнеркәсіптік өндіріс индексі 2021 жылғы 107,8%-дан 2022 жылы 89,3%-ға дейін төмендеді (100%-дан төмен ӨӨИ сектордағы өнім көлемінің төмендеуін көрсетеді). Бұл соңғы онжылдықта саладағы екінші осындай ауыр жыл. Дәл осындай құлдырау 2020 жылы да болған, ол кезде индекс 89% болды. Айырмашылығы, пандемияның бірінші жылындағы локдаун кезінде халықтың жиһаз сияқты бірінші қажеттілікке жатпайтын тауарларды сатып алуға мүмкіндігі болмады (және көбінің ақшасы болмады). 2022 жылы жиһаз фабрикалары мен дүкендер үзіліссіз жұмыс істеді, көптеген тауарларға сұраныс тіпті өсті, бірақ бизнес импортпен бәсекеге төтеп бере алмады. Жалпы, сектордың құлдырауы 2015 (2,6%) және 2012 (8,7%) жылдары да байқалды, бірақ соңғы онжылдықта айтарлықтай өсім (кем дегенде 10%-дан жоғары) байқалған жоқ.
Қазақстандық компаниялардың өткен жылы ең көп өндірген өнімі (1 млн данадан) қаңқасы металл орындық, кресло және басқа да отыратын жиһаздар. Соңғы бір жылда бұл санаттағы өнім көлемі аздап өсті: бар болғаны 2,7%. Ас үйге арналған әртүрлі жиһаздар (11,8% көбейді), асхана мен қонақ бөлмеге арналған жиынтықтар (15,8% көбейді) көбірек шыға бастады. Бірақ бизнес сегментімндегі жағдай нашар. 2022 жылдың қаңтар-желтоқсанында отандық жиһаз компаниялары ағаш кеңсе жиһазы өндірісінің 38,8%-ын жоғалтты. Жатын бөлмеге арналған ағаш жиһаз өндірісінің көрсеткіштері де (төсек пен шкафтан басқа) шамамен үштен бірге төмендеді.
Ақшаға келетін болсақ, жағдай мынадай. Соңғы үш жылда жиһаз өндірісінің көлемі құндық мәнде өсіп келеді. 2020 жылдағыдай 2022 жылы бұл негізінен барлық тауарлар бағасының инфляциялық өсуіне байланысты болды. Бір жыл бұрын жиһаз жасаушылар 2021 жылмен салыстырғанда ақшалай есептегенде 8,4% артық өнім шығарды. Жасалған өнім көлемі бір жыл бұрын 59,7 млрд теңге болса, былтыр 64,7 млрд теңгені құрады. Бұл статистикалық бақылаулардың бүкіл тарихындағы саладағы рекордтық көрсеткіш.
Алайда, үдемелі инфляция аясында нақты өндіріс көлемінің төмендеуін ескере отырып, өңдеу өнеркәсібінің осы санаты үшін 2022 жылды табысты деп атауға болмайды. Және бәрі де оған төтеп бере алмады. 2022 жылдың басындағы жағдай бойынша ҚР жиһаз өнеркәсібінде 1516 жұмыс істеп тұрған заңды тұлға тіркелген. 2023 жылдың 1 қаңтарында бұл көрсеткіш 8% азайып (114 кәсіпорын), 1402 болды.
Тұтыну нарығындағы бағаның өсуін соңғы жылдардағы антирекорд деп те атауға болады. Өткен жылдың төртінші тоқсанында 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда Қазақстанда жиһаз және тұрмыстық заттар бағасы 6,1% өсті. Азық-түлікке жатпайтын тауарлардың жалпы инфляция деңгейімен салыстырғанда (2022 жылғы желтоқсанда 19,4%) жиһаздың 6,1% өсімі кәсіпорындардың өндіріске өсіп келе жатқан шығындарын өтеуге көмектеспеді деп болжауға болады.
«QazIndustry қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ мәліметтері бойынша, жалпы Қазақстандағы жиһаз өнімдерінің нарығы 2022 жылдың қаңтар–қараша айларында 458 млнн АҚШ долларынан асты. Оның ең көп үлесін импорт (74,2%) алып отыр, отандық өндірушілер қазақстандықтар сатып алған барлық өнімнің төрттен бірін ғана (25,8%) қамтамасыз етті. Соңғы бір жылда Made in Kazakhstan өнімдерінің ішкі нарықтағы үлесі 3,2 п. т. азайды.
Сыртқы сауда статистикасы соңғы жылдағы импорт түсімдерінің көлемі физикалық мәнде 3% төмендегенін көрсетеді. Елге 390,8 млн АҚШ долларға 132,1 мың тонна жиһаз әкелінді (ақшалай 2% көбейген). Импорт құрылымында біршама өзгерістер болды. Қазақстанға жиһаздың негізгі жеткізушісі — Ресей өз позициясын айтарлықтай әлсіретіп, жеткізілім көлемін физикалық түрде 28,4% қысқартты. Ал нарықтағы бұл босаған орынды отандық өндірушілер емес, Беларусь пен Қытайдың жеткізушілері иеленді. Бұл елдер импортты сәйкесінше 88,9% және 62% ұлғайтты.
2022 жылдың 11 айының қорытындысы бойынша, қазақстандық өндірушілердің позициялары асүй мен қонақ бөлмелерге арналған ағаш жиһаздар (мұнда импорт сұраныстың 89,3%-ын қамтыды), сондай-ақ басқа топтарға кірмейтін басқа да әртүрлі отыратын жиһаздар (импорт — 97,9%) санатында әлсіреді.
Отандық өндіріс көлемі де ағаш және басқа да орындықтар (импорт — 86,5%) және сауда кәсіпорындарына арналған жиһаздар (импорт — 62,9%) сегментіндегі импортпен салыстыруға келмейді.
Отандық өндірушілер үшін жағдай тек ағаш кеңсе жиһазы сегментінде жақсырақ (импорт 22,2%, ішкі өндіріс 77,8%).
Қазақстаннан жиһаз экспортының аздығы сонша, көптеген тауарларда ол қолда бар ресурстардың 1%-на да жетпейді.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10499
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6823
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6734
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6539
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6456
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6455
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6391
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6381
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6378
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6370
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6341
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6317
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6274
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6263
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6256