ҚХР-дан келетін саяхатшылар негізінен жас, ізденімпаз және ақша жұмсауға дайын

Қазақстан мен Қытай визалық режимді жоюға алдын ала келісті. Келісімге әлі қол қойылған жоқ, әзірге ресми түрде талқылануда. Құжат жобасы «Ашық НҚА» веб-сайтында орналастырылған. Мамыр айының ортасында Қытайда өтетін кездесуде екі елдің сыртқы істер министрлері келісімге қол қояды деп күтілуде.

Айта кету керек, бұл құжат біршама біржақты, себебі Қытай азаматтары үшін Қазақстанда 14 күндік визасыз режимді енгізу сонау былтыр жаз ортасында енгізілген еді. Енді қазақстандықтар да Қытайға визасыз еркін баруға мүмкіндік алады.

Қытай азаматтары үшін визалық режимді жою туралы шешім туристік маусымның қызған шағында қабылданған болатын. Тіпті визасыз режимнің кешіктіріліп енгізілуі жыл соңында Қытайдан келушілер санының өсуіне әсер етті. ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, 2022 жылдың қаңтар–желтоқсан айларында Қазақстанға 45,2 мың Қытай азаматы келген. Бұл 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2,5 есе көп, ол кезде бұл көрсеткіш небәрі 17,7 мың адамды құрады. Келушілердің негізгі бөлігі (78,7% немесе 35,6 мың адам) ҚР-ға іскерлік немесе жұмыс бабымен келді. Елімізге 9,6 мың Қытай азаматы жеке мақсатпен келген. Бұл көрсеткішті 2021 жылмен салыстыратын болсақ, ол да 2,5 есе артқан.

Сонымен қатар, Қытайдан Қазақстанға келушілер саны әлі де салыстырмалы түрде аз, бұл таңқаларлық емес. Жоғарыда айтылғандай, визалық режимді жою былтыр туристік маусымда болды, сондықтан маркетингтік ілгерілету үшін іс жүзінде уақыт қалмады.

Өткен жылдары пандемия біздің елімізге қытайлық туристерді тартуға жол бермеді, дегенмен Қазақстанда Қытай саяхатшыларының қызығушылығын тудыратын көрікті жерлер, мәдени ойын-сауық және бірегей табиғи қорықтар бар. Сонымен қатар, азық-түлікке, тұруға және басқа да қызметтерге жұмсалатын шығын бойынша Қазақстан Қытай саяхатшылары арасында АҚШ, Ресей және Жапония сияқты танымал бағыттармен бәсекеге түсе алады.

Дегенмен, Қазақстандағы баға Қытай азаматтары жақсы көретін Азия елдеріне — Тайланд, Малайзия және Вьетнамға қарағанда әлдеқайда жоғары болып шықты. Қытайдың өзімен салыстырғанда Қазақстандағы баға кейде жоғары болады — мысалы, қоғамдық тамақтандыру саласында. Бірақ бізде баспананы жалға алу құны төмен. Егжей-тегжейлі ақпаратты кестеден табуға болады, ол Numbeo.com тұтынушылық бағалардың әлемдік дерекқорынан алынған.

Соңғы онжылдықта көптеген елдер Қытай туристерін тарту үшін белсенді маркетингтік саясат жүргізді. Неліктен? Біріншіден, олар көп. 2018 жылы 149 млн-нан астам Қытай азаматы басқа елдерге барған. Екіншіден, Қытай халқы турлар мен әуе билеттерін сатып алумен қатар, сауда жасауды жақсы көреді. Сол жылы қытайлық саяхатшылар саяхатқа шамамен 130 млрд АҚШ долларын жұмсады.

Пандемияға дейін БҰҰ-ның Дүниежүзілік туристік ұйымы (UNWTO) Қытайдың әлемдегі ең жылдам дамып жатқан туристік нарыққа айналатынын айтты және тіпті арнайы құжат — Қытайдың шығу туризмі нарығындағы табысқа жету нұсқаулығын жариялады.

UNWTO зерттеуі Қытай туризм академиясымен бірге қытайлық саяхатшыларды тартқысы келетін басқа елдер назар аударатын негізгі үрдістерді анықтады. Қытай халқы жағажай туризмін емес, мәдени-ойын-сауық туризмін жақсы көретіні маңызды. Қытайдан келген туристердің 47%-ы саяхаттың басты мақсаты ретінде көрікті жерлерді аралау мен демалысты белгілейді. Көбінесе олар топпен саяхаттап, тұрумен және экскурсиямен дайын туристік өнімдерді сатып алады. Олар онлайн төлемдерді жақсы көреді және қызмет көрсету деңгейіне қарайды.

Айта кету керек, былтыр Қытайдан Қазақстанға іскерлік сапармен келгендер саны бізге жеке мақсатпен келген туристер санынан үш есе көп болды: 9,6 мың адаммен салыстырғанда 35,6 мың адам. Қытайлық кәсіпкерлер тарапынан бұл қызығушылықтың артуы шетелдік компаниялардың статистикасында да байқалды. 2022 жылдың ақпанынан 2023 жылдың қаңтарына дейін Қытайдан шетелдік қатысумен тіркелген заңды тұлғалардың саны 10,4%, 2,9 мыңнан 3,3 мың кәсіпорынға дейін өсті. Өсім ең алдымен компаниялар саны ең көп секторда — саудада (5,6% өсім) байқалады. Өңдеу өнеркәсібіндегі (17,5%), құрылыстағы (6,2%) және басқа да қызмет түрлеріндегі (30%) ұйымдардың да саны өсті.

Сонымен қатар, сауда — Қытай азаматтары мен бизнесінің ҚР-дағы негізгі мүддесі емес. Бір жағынан, Қазақстандағы Қытай компанияларының көбі саудамен айналысады, бірақ олар негізінен ШОБ субъектілері. Елде қомақты инвестиция құйып, жаңа жұмыс орындарын құруға көмектесетін өңдеуші және тау-кен өнеркәсібіндегі жобалар.

Мәселен, «„Kazakh Invest“ ұлттық компаниясы» АҚ мәліметінше, барлығы 2016 жылдан бері Қытайдан келген инвесторлар Қазақстандағы жалпы құны 2,4 трлн теңгені құрайтын 33 ірі индустриялық жобаға қатысты. Бұл деректерде салынып біткен және пайдалануға берілген кәсіпорындар да (951,1 млрд теңге), тек салынып жатқан өнім (257,9 млрд теңге), жобалау сатысында тұрған кәсіпорындар да (1,2 трлн теңге) есепке алынған.

Соңғы санат бойынша 14 жоба бар. Олардың көпшілігі үлкен. Мәселен, Жетісу өңірінде қытайлық инвесторлардың қатысуымен құны 330 млрд теңгені құрайтын индустриялық парк салу жоспарлануда. Қызылорда облысында 2024 жылы натрий гидрокарбонатын өндіретін зауыт құрылысын аяқтауды көздеп отыр. Жобаның жалпы бюджеті 139,8 млрд теңгені құрайды.