Өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін отандық компаниялар жақсы жұмыс атқарды — өндіріс көлемін айтарлықтай ұлғайтты

Қазақстандықтар балмұздақты көбірек жей бастады. Биыл қаңтар–шілде айларында бұл тәтті өнім нарығы бір жыл ішінде 42,3% өсті. Жеті айда елде 40,1 мың тонна балмұздақ сатылса, былтыр сәйкес кезеңде сатылған өнім небәрі 28,2 мың тонна болған. Сатылымның өсуіне жаздың өте ыстық болуы әсер еткен болуы мүмкін. Шілде айында қазақстандық синоптиктер бірден бірнеше қалада соңғы жылдардағы температура рекордын тіркеді. Ақтау, Орал, Ақтөбе және Таразда термометр 42 градусқа, Жезқазғанда 44 градусқа, Қостанай мен Петропавлда 40 градусқа дейін көтерілді. Көптеген елдер аптап ыстықтан зардап шекті: 2023 жылдың шілдесі планетадағы метеорологиялық бақылаулардың бүкіл тарихындағы ең ыстық ай болып танылды.

ҚР СЖРА Ұлттық статистикалық бюросының еліміздің ішкі нарығында сатылатын балмұздақ туралы мәліметтері әрбір қазақстандық үшін өнімнің орташа салмағын есептеуге мүмкіндік береді. Биыл жеті айда жан басына шаққанда балмұздақ 2 килодан сәл ғана асты. Бұл айына 287 гр, бұл стандартты екі-үш кесе балмұздақпен бірдей. Қыста халық балмұздақ ала қоймайды десек, бұл өнімнің негізгі сатылымы сәуір-шілде айларында болады деп болжауға болады. Бұл жағдайда бір адамға ай сайынғы тұтыну алты кесеге дейін жетеді.

Қазақстандағы балмұздақ нарығының басым бөлігін отандық кәсіпорындар алып жатыр. 2023 жылғы қаңтар–шілдеде сатылымның жалпы көлеміндегі өндіріс үлесі 80,6%-ды құрады. Нарықтың қалған бөлігін импорт алды. Сондай-ақ, қазақстандық балмұздақ өндірушілер елімізде өндірілетін тәтті өнімнің оннан бір бөлігін экспортқа шығарды. Made in Kazakhstan балмұздақтарды Ресей қалаларындағы дүкендерден ғана емес, Қырғызстан мен Өзбекстанның сауда нүктелерінен де табуға болады.

Қазақстандық дүкендердің тоңазытқыштарында импорттық балмұздақтар арасында ресейлік өнім жиі кездеседі. Импорттық балмұздақтың 54,6%-ы ресейлік өнім, екінші орында Қырғызстан, одан кейін Түркия.

Биыл қазақстандықтардың балмұздаққа деген сұранысын негізінен жергілікті өндірушілер қанағаттандырды. Былтыр қаңтар–шілде айларымен салыстырғанда балмұздақ өндірісі 43,5% көбейді. Жеті айдың ішінде қазақстандық кәсіпорындар 36,6 мың тонна экскимо, кесе және салмақтап балмұздақ шығарды. Бір жылдан аз уақыт ішінде бұл өте жақсы көрсеткіш. 2021 жылға дейін өндірушілер бір жыл ішінде мұнша көп балмұздақ шығарған жоқ.

Балмұздақ өндіруге маманданған ірі компаниялардың арасында Алматыдағы «Шин-Лайн» ЖШС фабрикасын ерекше атап өтуге болады. Компанияның сайтында айтылғандай, ол жылына жалпы көлемі 140 түрлі 13 мың тонна балмұздақ шығарады. 2022 жылға арналған жылдық өндірістік көрсеткішті ескере отырып, кәсіпорынның ҚР-дағы үлесі 31% құрайтыны байқалады. Мамандандырылған кәсіпорындар қатарына Түркістан облысындағы шағын ауылдың ірі зауыты — «Ленгерское» брендімен «Балмұздақ» ЖШС де кіреді. Бұл өндіруші тәуелсіздікпен қатар құрылған. Оңтүстіктегі басқа компаниялар «Азия-Холод» ЖШС, «Компания Айс Мастер — Айс Крим» ЖШС, «Банур-НС» ЖШС, шығыста «Белый мишка» ЖШС, «Эмиль Фабрика Мороженого» ЖШС бар.

Үздік он өндірушінің салық төлемдеріне қарағанда, олар биылғы жылы жақсы нәтиже көрсетті. Pk.uchet.kz деректер базасына сәйкес, бұл фирмалар 2023 жылдың қаңтар–шілде айларында төлеген салықтарының жалпы сомасы 3 млрд теңгеден асады. Бұл қаржының 64%-ға жуығы бюджетке «Шин-Лайн» ЖШС-дан түсті: 1,9 млрд теңге. 2021-2022 жылдарға арналған міндетті жарналардың динамикасы нарықта белсенді бәсекелестік бар екенін көрсетеді. Аыптар алда. Ірі кәсіпорындардың салық базасы өсуде, ал шағын кәсіпорындардың салық базасы азаюда.

Қазақстанда сұраныстың артуына байланысты балмұздақ бағасы да айтарлықтай өсті. 2023 жылдың сәуір–маусым айларында бұл тәтті өнімнің құны жылдық мәнде 29,3% қымбаттады. Үстеме баға елдегі жалпы азық-түлік инфляциясынан әлдеқайда жоғары болды, ол екінші тоқсанда 16,3%-ды құрады.

Балмұздақ бағасының инфляциядан едәуір асып түсу қарқыны өткен жылдың жазында байқалғанын атап өтуге болады. Одан кейін 28,5% қымбаттады, ал азық-түлік бағасы жалпы алғанда 20,9% өсті. Одан әрі тағы қымбаттай түсті. Биыл жыл басында балмұздақтың қымбаттауы 33,5% болды. Дегенмен, сатылым нәтижесінен көрініп тұрғандай, қазақстандықтар үшін қымбатшылық ыстықта сүйікті тәттілерінен бас тартуға себеп емес.