Қазақстандықтар зейнетақы жинақтарынан инвестициялық табысты қалай алады?
16 марта 2025
20

2025 жылғы 1 ақпандағы жағдай бойынша қазақстандықтардың БЖЗҚ-дағы зейнетақы шоттарындағы зейнетақы активтері 22,64 трлн теңгені құрады. Бір жыл ішінде сома 4,52 трлн теңгеге немесе 25%-ға өсті.
Жалпы алғанда, халықтың зейнетақы жинақтары азаматтардың өздерінің жалақыларынан аударатын ай сайынғы зейнетақы жарналарынан, сондай-ақ инвестициялық табыстан құралады.
Кейбір адамдар жинақтаудың негізгі өсімі жарналар есебінен қалыптасады деп ойлайды, бірақ бұлай ойлау дұрыс емес. Азаматтардың зейнетақы жинақтарында инвестициялық табыстың үлесі мол және жыл сайын оның үлесі тек артуда. Мәселен, 2024 жылдың қорытындысы бойынша зейнетақы активтеріндегі инвестициялық табыстың үлес салмағы бірден 42%-ды құрады. Ал 2023 жылы оның үлесі 37%-ды, 2022 жылы 36%-ды, 2015 жылы небәрі 16%-ды құрады. Осылайша, соңғы он жылда біз зейнетақы қаражатын инвестициялау тиімділігінің айтарлықтай деңгейде өскенін көріп отырмыз. Бұл жинақ ақшаны едәуір арттыруға мүмкіндік берді.

Инвестициялық табыс қайдан пайда болады? Халықтың барлық зейнетақы жинақтары БЖЗҚ сейфінде сақталмайды, олар әртүрлі қаржы құралдарына инвестиция ретінде салынады. Инвестициялаумен ҚР Ұлттық Банкі, сондай-ақ инвестициялық портфельді басқаратын бес жеке ұйым (ИПБ) айналысады. Мұның бәрі инфляцияға байланысты жинақ ақшаның құнын жоғалтпау үшін жасалады.
Мұндай инвестициялар ұзақ мерзімге салынады және бір жылдан аз уақыт ішінде оның динамикасын қарау қате. Десе де, елімізде оны теріс пайдалану жиі кездеседі, яғни, әдейі түрде қысқамерзімді нәтижелерді қарастырып, соның негізінде зейнетақы жинақтарын инвестициялаудың тиімсіз стратегиялары туралы идеяны алға тартады. Соңғы бірнеше аптада отандық БАҚ беттері «Салымшылар миллиардтаған зейнетақы жинақтарынан айырылды», «Зейнетақы қоры шығынға ұшырады» және т. б. осындай мазмұнды жаңалықтарды жарыса жазды.
Біртіндеп талдайық. 2025 жылдың қаңтар айының қорытындысы бойынша теріс табыстылық тіркелді. Шын мәнісінде бұл тек «қағаз бетіндегі шығын», ешкім ештеңе жоғалтқан жоқ. Мұндай жағдайлар активтер бағасының құбылуы кезінде пайда болады. Яғни, актив сатылмайынша, қандай да бір шығындар туралы айту ерте. Бұл қалай жұмыс істейді? Төмендегі ақпараттық кестеде инвестициялық табыстылықтың мөлшеріне әсер ететін факторлар көрсетілген.

Осылайша, қаңтар айында доллардың теңгеге шаққандағы бағамының төмендеуіне және бағалы қағаздарды нарықтық қайта бағалауға байланысты зейнетақы активтері бойынша инвестициялық табыс минусқа кетті. Бұл қалыпты жағдай және де қазақстандықтар жинақ ақшаларының бір бөлігін «жоғалтты» дегенді білдірмейді. Жоғарыда атап өткеніміздей, зейнетақы жинақтары — бұл ұзақмерзімді инвестициялар, инвестициялық табыстың мөлшерін кем дегенде жыл бір ішінде талдаған жөн. Қысқамерзімді деректер (апталық, айлық және т. б.) дәйекті емес, өйткені олар нарықтық жағдайға байланысты өзгеріп отырады.
Мысалы, 2024 жылы ұқсас жағдай орын алды. Өткен жылдың қаңтар–мамыр айларында шетел валютасын қайта бағалаудан 46,8 млрд теңге, ал қаңтар–шілде айларында бағалы қағаздарды нарықтық қайта бағалаудан 85,7 млрд теңге мөлшерінде шығын тіркелді. Алайда, толық 2024 жылдың қорытындысы бойынша жағдай өзгеріп, оң көрсеткіш берді. Өткен жылдың 12 айында міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және ерікті зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылған ҚР Ұлттық банкінің сенімгерлік басқаруымен зейнетақы активтері бойынша табыс мынадай болды:
• бағалы қағаздарды нарықтық қайта бағалаудан түскен табыстар — 200,58 млрд теңге;
• шетел валютасын қайта бағалаудан түскен табыстар — 578,42 млрд теңге;
• бағалы қағаздар бойынша, оның ішінде орналастырылған салымдар және «кері РЕПО» операциялары бойынша сыйақы түріндегі табыстар — 1570,92 млрд теңге;
• сыртқы басқарудағы активтер бойынша табыстар — 1039,72 млрд теңге;
• басқа табыстар — 5,88 млрд теңге.
Бұл мысал инвестициялау динамикасының маңыздылығын және қысқамерзімді құбылу жағдайларына мән бермеу керек екенін айқындайды. Жалпы, 2024 жылы қазақстандықтардың инвестициялық табысы зейнетақы жарналарының көлемінен асып, 3,4 трлн теңгені құрады. Бір жыл ішінде сома 2 еседен астам көбейді. Бұл — өте маңызды нәтиже.
Жалпы, міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары және ерікті зейнетақы жарналары есебінен құрылған ҚР Ұлттық банкінің басқаруындағы БЖЗҚ-дағы зейнетақы активтерінің табыстылығы 2024 жылы 17,84%-ды құрады. Ал жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары есебінен қалыптастырылған БЖЗҚ-дағы зейнетақы активтерінің табыстылығы жыл қорытындысы бойынша 17,96-ға жетті.
Бұл ретте 1998 жылы жинақтаушы зейнетақы жүйесі құрылған сәттен бастап және 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін өспелі қорытындымен жинақталған инвестициялық табыстылық 979,95%-ды құрады, ал осы бүкіл кезеңдегі инфляция 827,78%-ға тең болды.
Естеріңізге салсақ, Қазақстанда инфляция деңгейі ескеріліп, міндетті зейнетақы жарналарының сақталуына бірегей кепілдік беріледі. Төлеу құқығы басталған кезде салымшының жинақталған табыстылығына әсер еткен жекелеген кезеңде табыстылық төмендеген жағдайда, мемлекет туындаған айырманы өтеуге кепілдік береді.
Жоғарыда жазылғандарды түйіндей келе, тағы бір айта кетерлігі, инвестициялық басқару мен зейнетақы активтерін есепке алу жүйесі халық үшін толығымен қолжетімді әрі ашық. Әрбір салымшы enpf.kz сайтындағы жеке кабинетінде немесе мобильді қосымша арқылы өзінің инвестициялық табысын көре алады.

Популярные статьи
Смотреть всеРыбоводство как стартап: благодаря господдержке в РК резко вырос интерес бизнеса к выращиванию рыбы
Запасы аквакультуры в Казахстане за несколько лет увеличились в 3,4 раза В Казахстане наблюдается активный рост производственных показателей в рыбоводстве. Читать далее...
11 января 2024
144387
В какие страны Казахстан экспортирует больше всего муки?
Производство муки в стране выросло на 1% За январь–октябрь 2023 года в РК произвели 2,7 млн тонн муки из зерновых Читать далее...
29 декабря 2023
143561
«Железные кони» рвутся в путь: выпуск легковых автомобилей в РК подскочил на 42%
Рост производства, активная локализация и новые заводы: как развивается автопром РК? Машиностроение Казахстана становится локомотивом сегмента переработки, причём как Читать далее...
16 октября 2023
142632
Действительно ли лесникам увеличили зарплаты на 100%?
Проверяем, как выполняются обещания по оснащению и финансированию лесной отрасли Прошло полгода после масштабного лесного пожара, произошедшего в резервате «Семей Читать далее...
10 ноября 2023
142178
Продажи сигарет в РК взлетели на 69% за год
Производство табачных изделий за январь–декабрь 2023 года составило в стоимостном выражении 283 млрд тг, против 287,9 млрд тг за аналогичный Читать далее...
30 января 2024
139759
На объекты ВИЭ приходится уже почти 6% выработки электроэнергии в РК. Это всё ещё очень мало, но заметно лучше, чем было ранее
По итогам прошлого года инвестиции в основной капитал в сфере производства электроэнергии в РК достигли 451,4 млрд тг — на Читать далее...
29 января 2024
138592
Может ли в Казахстане повториться ЧП с оторвавшейся дверью самолёта Boeing 737 MAX 9?
Неожиданное продолжение получил инцидент с оторванной во время полёта дверью самолёта Boeing 737 MAX 9, который 5 января этого года Читать далее...
1 февраля 2024
136931
Сотни строительных объектов в РК возводятся без лицензий и разрешений
Проблемы, связанные с деятельностью недобросовестных застройщиков и обманом дольщиков, остаются крайне актуальными в РК. Время идёт, предпринимаются меры, но население Читать далее...
20 февраля 2024
136231
Женщины руководят каждым четвёртым сельхозпредприятием в РК и зарабатывают при этом больше мужчин
В РК увеличилась доля компаний — производителей сельскохозяйственной продукции, которыми управляют женщины. Теперь каждое четвёртое (27,5%) фермерское хозяйство, компания или Читать далее...
31 января 2024
135975
Кондитерские изделия подорожали на 12%, булочки и прочая выпечка — на 14%
В некоторых регионах рост цен был значительно выше Сладости для казахстанцев очень важны. С чем же пришлось столкнуться закупившимся к Читать далее...
12 января 2024
134738
Потребление мяса и мясопродуктов в Казахстане увеличилось на 4%
В то же время цены на мясо и мясные продукты выросли на 9% За январь–сентябрь текущего года в РК произвели Читать далее...
3 ноября 2023
131709
По темпам развития МСБ Талгарский район стал одним из лучших в Алматинской области
В районе работают около 20,4 тысячи предпринимателей В первом полугодии 2023 года в Алматинской области работали 133,5 тыс. субъектов малого Читать далее...
15 января 2024
130816
Свинина подорожала на 8% за год
Поголовье свиней в РК сократилось на 4%, падёж увеличился на 14% По итогам января–ноября 2023 года в стране произвели 21,9 Читать далее...
16 января 2024
130643
Автопром — один из драйверов обрабатывающей промышленности РК
Три из пяти проданных в Казахстане автомобилей — местного производства Промышленность РК за 2021 год показала рост на 3,8% по Читать далее...
13 апреля 2022
130254
Пассажироперевозки по железной дороге, как и грузоперевозки, выросли на 2% за год
Доходы предприятий в секторе за неполный год уже составили 1,5 триллиона тенге За январь–ноябрь 2023 года железнодорожным транспортом перевезли 18,2 Читать далее...
25 декабря 2023
129801