«„Kazakh Tourism“ ҰК» АҚ қызметіне аудит ҚР туризм саласындағы бірқатар бұзушылықтар мен жүйелі мәселелерді анықтады

2023 жылдың бірінші жартыжылдығында ҚР-дағы орналастыру орындары — қонақүйлер, кемпингтер, мотельдер, туристік орталықтар және т. б. нысандар 3,1 млн-ға жуық отандық және 515,9 мың келген туристке қызмет көрсетті. Орналастыру орындары қызмет көрсеткен отандық туристер саны былтырғымен салыстырғанда 15%, ал шетелден келген туристер саны 76,7% өсті.

Орналастыру орындары қызмет көрсеткен отандық келушілердің үштен екісі жеке мақсатпен саяхаттаса, қалған үштен бір бөлігі — 1 млн-нан астамы — іскерлік және кәсіби мақсатпен саяхаттаған.

Коронадағдарыстан бұрынғы көрсеткіштермен салыстырсақ, орналастыру орындары қызмет көрсеткен отандық туристер саны 1,5 есеге жуық, ал шетелдік туристер саны небәрі 11,9% өсті.

Елімізге жеке мақсатпен келген және орналастыру орындары қызмет көрсеткен шетелдік туристер саны 249,3 мың адамды құрады, бұл 2022 жылғы қаңтар–маусыммен салыстырғанда бірден 2,6 есе көп. Бұл шетелдік туристердің жалпы санының 48,3%-ы, көрсеткіш бір жыл бұрын 32,4% және 2016-2017 жылдары 15%-дан аз болған. Алайда, шетелдік туристердің, оның ішінде жеке мақсатпен саяхаттаушылардың келуіне Украинадағы соғысқа және Ресейдегі жұмылдырудан кейінгі қоныс аудару және себеп болды.

Қазақстанның шетелдік туристер үшін тартымдылығының төмендігі Жоғарғы аудиторлар палатасының «„Kazakh Tourism“ ҰК» АҚ қазақстандық туризмді ілгерілету жөніндегі міндеттерді жүзеге асыруға бөлген бюджет қаражатын пайдалану тиімділігіне жүргізген аудитінде де көрсетілген. Тексеру нәтижелері Қазақстанның туризм саласының дамуына, сондай-ақ акционерлік қоғам қызметінің тиімділігіне әсер ететін белгілі бір жүйелік кемшіліктер мен бұзушылықтардың бар екенін көрсетті.

Саланың дамуын тежейтін негізгі себептердің бірі туристік қызмет көрсететін субъектілердің стандарттарды сақтауына мемлекеттік органдар тарапынан жүйелі бақылаудың жоқтығы. Осыған байланысты көрсетілетін қызметтердің сапасы күткенге сай келмейді және шетелдік туристердің кетуіне әкеледі. Негізгі себептерге тиісті министрлік пен жергілікті атқарушы органдар арасындағы өңірлік үйлестірудің жоқтығы, атап айтқанда, «Туроператорлардың әрбір шетелдік туристке шығындарын субсидиялау» бабына бөлінген 54,7 млн теңгенің 5,8 млн теңгесі ғана игерілген.

Сондай-ақ, туристік индустрияның дамуына кедергі келтіретін себептер ретінде аудиторлар мыналарды көрсетті:
• орналастыру орындарының негізсіз қымбаттауына және интернет пен туристік қызметтерді цифрландырудың әлсіз деңгейіне әкелетін қонақүй туризмі инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы;
• туристерге орналастыру шарттарымен танысуға және саяхат бағытын жоспарлауға мүмкіндік бермейтін қашықтықтан брондау және төлеу мүмкіндігінің болмауы.

Жалпы, мемлекеттік аудит нәтижелері бойынша жалпы сомасы 1,6 млрд теңгеге кемшіліктер мен бұзушылықтар анықталды, оның ішінде 919,4 млн теңгеге активтерді тиімсіз пайдалану, 546,9 млн теңгеге бюджет қаражатын тиімсіз жоспарлау, асыра бағалау құны 76,7 млн теңге, орындалмаған жұмыстар мен қызметтер көлемі 11,3 млн теңгеге, сондай-ақ 4,3 млн теңгеге негізсіз төленген еңбекақы өндірілді. Сондай-ақ, ҚР Туризм және спорт министрлігінің вице-министріне қатысты ҚР ӘҚБтК-нің № 234-1 бабы бойынша екі әкімшілік хаттама толтырылды.

Бұл ретте, келушілерді орналастырумен айналысатын жеке кәсіпкерлерді есепке алғанда, орналастыру орындарымен көрсетілген қызмет көлемі биыл қаңтар–маусымда 98,7 млрд теңгеге жетті, бұл ақшалай түрде былтырғы сәйкес кезеңмен салыстырғанда 45,7% артық (ФКИ — 128%).

Ең көп бөлігі жол бойында орналасқан қонақүйлерді қоспағанда, мейрамханасы бар және жоқ қонақүйлердің қызметтерінен түсті: тиісінше 70,6 млрд теңге және 18,6 млрд теңге.

Сондай-ақ демалыс күндеріне тұрғын үй беру және қысқа мерзімді орналастырудың басқа да түрлерін (6,5 млрд теңге) және ресми іс-шараларды өткізуге арналған мейрамханалары бар қонақүй қызметтерін көрсету (1,2 млрд теңге) бойынша да айтарлықтай қаражат түсті.

Қонақүйді орналастыру қызметтерінің бағасы 2023 жылдың үшінші тоқсанында осы кезеңдегі рекордтық жылдық өсім көрсетті: 11,9%.

Салыстыру үшін: бір жыл бұрын баға өсімі 6,5%-ды құраса, коронадағдарыс алдындағы 2019 жылдың үшінші тоқсанында небәрі 3,5%-ды құрады.