Қалай болғанда да, 2000-2020 жылдар аралығында көрсеткіш тұрақты. Соңғы екі жылда ресми деректер жоқ
13 июля 2022
24
Қалай болғанда да, 2000–2020 жылдар аралығында көрсеткіш тұрақты. Соңғы екі жылда ресми деректер жоқ
Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің (ҚР ЭГТРМ) деректеріне сәйкес 2000 жылдан бастап 2020 жылға дейін Қазақстанда тасымалдау кезінде шамамен 13% су үнемі шығындалып келді. Елдегі суару жүйесі кеңес дәуірінен қалған, жөндеуді қажет етеді. Оның нашар жағдайына байланысты каналдар арқылы ағып жатқан су буланып кетеді немесе егістіктер мен көкөніс бақтарына жетпей кетеді.
Егіс маусымы басталысымен суармалы су проблемасы халықтың едәуір бөлігі ауылдық жерлерде тұратын және АӨК-те жұмыс істейтін Қазақстанның оңтүстік қуаң аймақтарында аса өзекті болып отыр.
Соңғы екі онжылдықта Қазақстанда тасымалдау кезінде судың шығыны шамамен бірдей болды және небәрі бес пайыздық тармаққа — 11%-дан 16%-ға дейін ауытқып отырды. Көрсеткіштер осы шектен шығуы 2015 жылы болды: онда — кем дегенде ресми статистика бойынша шығындар — 7%-ға дейін күрт төмендеді, бірақ келесі жылы бұрынғы пессимистік деңгейге қайта келді.
Сонымен бірге, БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясының есебінде ұсынылған су шығындары туралы мәліметтер Экология министрлігі ұсынатыннан өзгеше. Мысалы, комиссия 2014 жылы ҚР-да тасымалдау кезінде 2,86 млрд текше метр, ал ҚР ЭГТРМ Су ресурстары комитеті — 3,06 млрд текше метр су шығынын көрсетті.
Сонымен қатар, БҰҰ ЕЭК тарапынан шығындарды бағалау Экология министрлігіне қарағанда пессимистік болып көрінеді. Осылайша, есепте тасымалдау кезінде су шығыны ауыл шаруашылығы тұтынушылары үшін су тұтыну көлемінің орта есеппен 60%-ын, өнеркәсіптік тұтынушылар үшін шамамен 40%-ын және коммуналдық шаруашылықтар үшін 50%-ын құрайтыны айтылған.
Өңірлер туралы деректерді БҰҰ ЕЭК есебінен ғана алуға болады, ал ең соңғысы — 2014 жылғы деректер. Мәселенің өткір өзектілігіне қарамастан, ҚР ЭГТРМ соңғы деректерді ұсынбады.
БҰҰ құжатына сәйкес, су шығындары бойынша күмәнді «көшбасшылықты» өте құрғақ және ыстық аймақ ретінде сипатталатын Қызылорда облысы сақтап отыр. 2011 жылдан 2014 жылға дейін суару жүйесінің нашарлауына байланысты бүкіл ел бойынша су шығындарының орташа есеппен 40%-ы осы облысқа тиесілі болды (тікелей 2014 жылы — 36,4%).
Деректер соңғы жылдары жаңартылмағанына қарамастан, өңір әлі де суару суының жетіспеушілігінен зардап шегеді деп айтуға негіз бар. Біз жақында еліміздің барлық дерлік басшылығы шоғырланған Қызылорда облысында су тапшылығы күріш егу көлемінің 11 мың га қысқаруына алып келгенін жазған болатынбыз. Сырдариядағы су деңгейінің төмен болуына байланысты өңірді сумен қамтамасыз ету жыл сайын қиындай түсуде.
Антилидерлердің үштігіне тағы екі оңтүстік өңір — Алматы және Жамбыл облыстары (2014 жылы Қазақстан бойынша су шығынының 26,5% және 17,7%) кірді. Үш проблемалық өңір елдегі барлық шығындардың 80%-дан астамы үшін «жауапты» болды. Егер оларға Оңтүстік Қазақстан облысын (бүгінгі күні — Түркістан облысы және Шымкент қаласы) қосатын болсақ, онда осы төрт өңірге тасымалдау кезіндегі барлық су шығынының 90%—ы тиесілі болды.
Қазақстан Азия Даму Банкі (АДБ) мен Халықаралық қайта құру және даму банкінен (ХҚДБ) кем дегенде екі ірі кредит алғанына қарамастан, суару жүйесін әлі күнге дейін қалпына келтіре алмады. Екі кредит те суару жүйесін жаңғыртуға және суды тиімді пайдалануды қолдауға бағытталды.
• 2014 жылы ХҚДБ Қазақстанмен су ресурстарын тиімді пайдалануды және суару инфрақұрылымды жаңғыртуды қолдауға 102,9 млн. АҚШ доллары мөлшеріндегі қарыз туралы келісімге қол қойды.
• 2019 жылы АДБ «Қазсушар» РМК-ға Қазақстанның төрт облысында 171 мың га жерге қызмет көрсететін суару желілерін қалпына келтіруге және жақсартуға көмек көрсету үшін 249,8 млн. АҚШ долл. мөлшерінде қарызды мақұлдады.
Сонымен қатар, Қазақстандағы су шығынының деңгейі өңірдегі ең дағдарысты деңгей емес екенін атап өткен жөн. Орталық Азияның су айдайтын мұнарасы деп жиі аталатын көрші Қырғызстандағы шығындар ҚР көрсеткіштерінен бірден екі есе асады: ел жыл сайын алынатын судың төрттен бір бөлігін жоғалтады. Ресей, өз кезегінде, 2010 жылдан 2020 жылға дейін, ресми мәліметтер бойынша, теріс көрсеткішті қатаң түрде 11% деңгейінде сақтады.
Танымал мақалалар
Барлығын көруТеміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6633
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6452
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6401
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6387
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6355
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6322
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6308
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6293
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6290
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6286
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6249
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6244
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6239
Ақпан айының соңына қарай Қазақстан дамудың жаңа моделіне техникалық түрде көшеді
Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ. Бұрынғы Читать далее...
13 февраля 2024
6225
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6213