Биылғы тоғыз айда ғана мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы бұзу фактілері анықталып, 1 триллион теңге залал келтірген
2 ноября 2022
19
Биылғы тоғыз айда ғана мемлекеттік сатып алу туралы заңнаманы бұзу фактілері анықталып, 1 триллион теңге залал келтірген
ҚР-да мемлекеттік сатып алу әрқашан ерекше бақылауда болды. Елімізде сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін, бюджет шығындарын азайту және жеткізушілер арасында бәсекелестік үшін тең жағдай жасау мақсатында «Электрондық мемлекеттік сатып алу» — «Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алуы» автоматтандырылған интеграцияланған ақпараттық жүйесі («ЭМСА» АИАЖ) бірнеше жылдан бері жұмыс істейді.
Сонымен қатар, қазіргі нысанда қатысу шегінің айтарлықтай төмен болуына байланысты «ЭМСА» АИАЖ жосықсыз жеткізушілерге сатып алуға қатысуға мүмкіндік береді. Мысалы, бағалық бейімдеу арқасында компания өндірушімен ешқандай тарихсыз және іскерлік қарым-қатынассыз осы немесе басқа лоттарды ұтып алады. Мұндай жеткізушілер мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасқаннан кейін өндірушімен байланысады, салыстырмалы түрде күрделі жабдықты жеткізу өндіруші дайындаған инженерлердің қатысуынсыз жүзеге асырылады және т. б.
Осыған байланысты мемлекеттік сатып алуға қатысушылардың көпшілігі шағым түсіреді. Мәселен, қазіргі уақытта мемлекеттік сатып алу порталындағы шағымдардың ең көп үлесі дәл «Тендерге қатысуға заңсыз жіберу» бабы бойынша: 48,7 мың шағым немесе жалпы санның 38,6%-ы.
Мәселені және мемлекеттік сатып алу ережелерін бұзудың жоғары деңгейін растайды. Жалпы, биылғы қаңтар–қыркүйек айларының қорытындысы бойынша, ҚР Қаржы министрлігі жүргізген камералдық бақылаумен 391,9 мың мемлекеттік сатып алу рәсімі қамтылды. Оның ішінде 6,7%-ы 1,1 трлн теңгеге мемлекеттік сатып алу заңнамасын бұзуды анықтаса, бір жыл бұрын белгіленген бұзушылықтары бар рәсімдердің үлесі 4,7%-ды құраған.
Сонымен қатар, ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің мәліметтері бойынша, 2022 жылдың тоғыз айында ҚР мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасын (207-бап) 5,5 мың бұзушылық анықталды. 4,7 мың адам әкімшілік жауапкершілікке тартылып, жалпы сомасы 569,5 млн теңге айыппұл салынды. 2019 жылдан бері осы бап бойынша құқық бұзушылықтар деңгейі жоғары деңгейде қалып отыр.
Өңірлер бойынша 2022 жылдың қаңтар-қыркүйек айларының қорытындысы бойынша, мемлекеттік сатып алу туралы баппен әкімшілік құқық бұзушылықтардың ең көп саны Жамбыл, Түркістан және Қызылорда облыстарында байқалған.
Жосықсыз жеткізушілер техникалық сипаттамаларға сәйкес жабдықты жеткізе алатын өндірушілермен әрқашан байланыс орната алмайды. Нәтижесінде жеткізушілер төмен бағаны және/немесе қайталанатын техникалық сипаттамаларын басшылыққа ала отырып, мұндай жабдықты сыбайлас жемқорлық схемалары арқылы қабылдауды қамтамасыз ету мүмкін болады дей отырып немесе біліксіздігінен басқа өндірушілердің жабдықтарын жеткізбек болады.
Төменде мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылардың тізілімі бойынша олардың көпшілігінің шарт талаптарын сақтамағанын растайтын статистикалық мәліметтер келтірілген. Осылайша, тізілімге енгізудің негізгі себептерінің бірі өнім берушінің онымен жасалған мемлекеттік сатып алу туралы шарт бойынша өз міндеттемелерін орындамауы немесе тиісінше орындамауы. Мұндай жағдайлардың үлесі жалпы санның 58,9%-ы. Тізілімдегі жазбалардың тағы 21,3%-ы мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасудан жалтарған әлеуетті өнім берушілерге қатысты болды. Бұл сонымен қатар жеткізушілердің өз міндеттемелерін орындауға дайын еместігін көрсетеді.
2022 жылғы 1 шілдеден бастап тауарлардың төрт санаты бойынша (кеңсе тауарлары, тұрмыстық тауарлар, дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдар, электр тауарлары) пилоттық режимде тауарлардың электрондық каталогы (ЭТК) қолданыла бастады, оның негізгі міндеті ЭТК-те тіркелген тауарларға ішкі қазақстандық сәйкестендіргіш KZTIN тағайындау (тауарларды сатып алуда KZTIN қандай пайдалы функция бар екені әлі анық емес).
ЭКТ-ны міндетті түрде қолдану тауарларды сатып алуды, оның ішінде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету саласында баяулатуы мүмкін: тек ЭТК-да тауарларды тіркеу бір айға дейін созылуы мүмкін (стандартты қарау мерзімі 10 жұмыс күнін құрайды, оны одан әрі ұзарту мүмкіндігі бар). Қарау мерзімі тағы 15 күнтізбелік күн.
Каталог құрылымы өңделмеген, пайдаланушылар жиі жаңа санаттар мен бөлімдерді қосуды сұрайды. Telegram-дағы ЭТК-ті қолдаудың ресми арнасында өңдеудің айтарлықтай уақыты көптеген адамдардың мемлекеттік сатып алуға қатысуын қиындататын немесе мүмкін емес ететін пікірлерді таба аласыз. ЭТК-ға енгізілген ақпараттың сенімділігі туралы да сұрақтар туындайды, деректерді енгізетін компаниялар өндірушімен ресми қарым-қатынасты талап етпейді. ЭТК-дағы жазбаларды кейінірек сатып алудың барлық қатысушылары пайдалана алады, бұл қатысу шегін одан әрі төмендетеді және мемлекетті жосықсыз жеткізушілерден қорғамайды. Мұндай жағдайларда қаражатты игермеудің және сатып алулардың үзілуінің одан әрі өсуін күтуге болады. Оның себебі жосықсық жеткізушілердің алдын ала белгіленген тауарларды таңдамауынан да болады.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10482
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6764
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6720
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6496
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6450
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6438
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6381
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6375
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6362
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6349
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6334
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6310
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6269
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6259
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6251