10 келушінің 9-ы Өзбекстанға демалу және туристік сұлулықтармен танысу үшін емес, туыстарын көру үшін келеді, тіпті жаяу келеді
26 января 2023
33
10 келушінің 9-ы Өзбекстанға демалу және туристік сұлулықтармен танысу үшін емес, туыстарын көру үшін келеді, тіпті жаяу келеді
Дәстүрлі түрде көрші Өзбекстан Орталық Азиядағы ең «туристік» ел болып саналады. Расында да, тарихқа бай ел, Самарқанд, Бұхара және т. б. сияқты ерекше мәдени көрікті орталықтар дүние жүзіне танымал. Өзбекстандағы туризм саласы бұрыннан үлкен үміт күттірген, қазір де сондай. Бірақ бұл қағаз жүзінде ғана екен, ал іс жүзінде жағдай басқаша болып шықты.
Өзбекстан Республикасы Мемлекеттік статистика комитетінің ресми мәліметтері бойынша 2022 жылдың қаңтар–желтоқсан айларында Өзбекстанға туристік мақсатта 5,2 млн шетел азаматы барған, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 3,4 млн адамға немесе 2,8 есе көп. Статистикада жағдай керемет.
Әрі қарай — тереңірек, әзірге ескерту түрінде. Қазақстаннан бірден 1,6 млн барушы (туристер емес, барушылар деп атаймыз, себебін кейін түсіндіреміз) — бұл барлық барушылардың 30%-ға жуығы. Барушылардың тағы 1,5 млн-ы Тәжікстаннан, 1,4 млн Қырғызстаннан барған. Осы үш елден барғандар 4,4 млн, яғни Өзбекстанға барғандардың 84%-ын құрайды. Барғандардың тағы 11%-ы Ресей азаматтары екенін ескерсек, басқа елдерден барғандардың барлығы, соның ішінде мысалы ТМД және Орталық Азиядағы көрші Әзірбайжанды да қосқанда жалпы көрсеткіштің 5%-ын ғана құрайды. Орталық Азияның шын мәнінде туристік орталық болуы былайша айтқанда күмәнді.
Жалпы Өзбекстандағы туризм статистикасында шикіліктер көп екенін айта кету керек. Бір жерде жинақталған, толық талдауға және салыстыруға болатын жиынтық егжей-тегжейлі деректер берілмейді. Тек «туристердің» жалпы саны туралы деректер, мазмұны мен деректер жинау принципі шашыраңқы пресс-релиздер, деректері мәтін күйінде және тексеру мен талдау қиын тоқсан сайынғы есептер, осы тоқсандық есептер сияқты құрастырылған кей кезеңдерге арналған статистикалық жинақтар ғана. Кем дегенде, бұл ретте қазақстандық статистика көш ілгері: ҚР Ұлттық статистикалық бюросы толыққанды excel-жинақтар түріндегі барлық дерлік қажетті деректер ашық, талдауға болады.
Сонымен қатар маңызды көрсеткіш Өзбекстанға барушылардың бару мақсаты. Міне, 2022 жылдың қаңтар–қыркүйек айларының қорытындысы бойынша барушылардың 90%-ға жуығы туыстарына барған екен. Тағы да қайталаймыз: Өзбекстанға келген 10 адамның 9-ы туыстарына барған. Ал тек 7,4%-ы шын мәнінде туристік мақсатпен, демалысқа барған. Оның үстіне мұндай қатынас бір реттік құбылыс емес, жыл өткен сайын өзгермейтін тұрақты, қалыптасқан үрдіс (1,2,3).
Шын мәнінде, бұл статистика Өзбекстанның көп балалы отбасылары мен жақын туыстық байланыстары бар екенін көрсетеді, бірақ бұл ел шетелдіктер үшін тартымды туристік орын дегенді білдірмейді.
Оның үстіне, дәл осындай жағдай Өзбекстан азаматтарының өздеріне де тән. Мәселен, 2021 жылдың қаңтар–желтоқсан айларындағы мәліметтерге сәйкес, ішкі туристердің жартысы да өз туыстарына бару үшін саяхаттаған. 28%-ға жуығы шопингке барды, бұл ішкі туризмнің жоғары қарқынынан гөрі Өзбекстандағы бөлшек сауда және логистика мәселелерін көрсетеді. Ал Өзбекстан азаматтарының тек 12%-ы ғана өз елінде нағыз турист ретінде — демалу мақсатында саяхаттаған.
Өз азаматтары үшін нағыз туристік тартымды болмайынша, ешбір ел шетелдіктерді тарта алмайды, оны ішкі туризмді дамытудан бастау керек деп жазған болатынбыз. Осы жағын түсінбеу немесе елемеу Орталық Азия елдеріне тән дерт болса керек.
Бірақ Өзбекстандағы шетелдік «туристерге» оралайық. Тағы бір қызық сәт: «Дунё» АА хабарлауынша, 2022 жылдың қараша айында Өзбекстанға «туристік мақсатпен» 555,5 мың шетел азаматы барған. Оның ішінде 477,1 мың адам (85,9%) шекарадан жаяу өткен. Яғни, сол 10 барушылардың 9-ы туыстарына жаяу барған. Өзбекстанға бар болғаны 65,4 мың адам (11,7%) әуе көлігімен, 7,5 мың адам (1,4%) теміржолмен, 5,5 мың адам (1%) автомобиль көлігімен саяхаттаған.
Соңында, UzDaily.uz хабарлауынша, 2022 жылдың қараша айында Өзбекстанға Қазақстанның 164,7 мың азаматы «туристік мақсатпен» барған, оның ішінде 59,8 мың адам туыстарына, ал шын мәнінде туризм мақсатында барған (тіпті жаяу барған). Яғни демалыс пен демалыс үшін Өзбекстанға небәрі 2,5 мың адам (1,5%) барған. Ал Anhor.uz олардың 100 мың адамы (немесе 61%-ы) елге жалпы алғанда 24 сағаттан аз уақытқа барғанын және, сәйкесінше, Өзбекстанның заңнамасына сәйкес турист деп саналмайтынын қосады. Оның үстіне, басылымның жазуынша, мемлекеттердің құрлық шекарасында жүргізілген әлеуметтік сауалнамаға сәйкес, бұл қазақстандықтардың бір бөлігі Өзбекстанға жылына 40–50 немесе одан да көп рет барады, бұл Өзбекстанның «туризм» статистикасын толығымен құнсыздандырды.
Осылайша, туризмді дамытудың тиімділігі тұрғысынан Өзбекстанның статистикасы түкке тұрғысыз және олар нақты көрсеткіштен алшақ, қабылданған (немесе қабылданбаған) шараларға қарамастан туыстары болғандықтан жеке мақсатта келгендерді көрсетеді. Оның үстіне, бұл даулы статистикаға сәйкес, егер ол шынымен де елде бір күннен аз уақыт болған барушыларды ескерсек, бұл Өзбекстан заңнамасының өзі тұрғысынан мүлдем заңсыз.
Мұндағы мәселелердің түбірі тіпті «қағаздағы» сандарда емес, қате деректер мәселені көруге мүмкіндік бермейді, яғни оны шешу мүмкін болмайды. Қазақстанның статистикасы, ең болмағанда, осыған байланысты, адастырмайды және біздің республикада «қағаздағы» емес, шынайы туризмді дамытуға көмекші бола алады деп үміттенуге болады.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10489
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6785
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6726
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6507
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6452
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6441
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6386
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6377
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6368
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6355
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6334
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6314
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6271
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6260
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6251