Қазақстан ТМД елдері арасында халықтың калория тұтынуы бойынша көшбасшылардың қатарында

2022 жылы ашаршылық қаупі ең аз елдер рейтингінде Еуропа мен Орталық Азияның 25 елі арасында Қазақстан 16-орынды иеленді (және сарапшылар сараптауы бойынша 136 елдің арасында 24-орын*). Қазақстанда аштық индексі 5,9 болды. Көрсеткіш төмен болған сайын елде ашаршылық қаупі азаяды. Сонымен бірге, айта кету керек, рейтинг бойынша 2014 жылы елдің индексі 5,8 болды (яғни, ол 2022 жылға қарағанда сәл төмен болды, сәйкесінше жағдай біршама жақсырақ болды), бірақ сонау 2007 жылы көрсеткіш айтарлықтай нашар болды — 11,6.

Жаһандық аштық индексі (Global Hunger Index, GHI) жаһандық, аймақтық және ұлттық деңгейде аштықты жан-жақты өлшеу және қадағалау құралы. GHI бағалаулары төрт индикаторға негізделген: дұрыс тамақтанбау, балалардың бойының өсуі, балалардың арықтауы және балалар өлімі.

ТМД елдерінің ішінде жағдай Қазақстанға қарағанда жақсырақ, Беларусь пен Өзбекстанда, Қазақстаннан нашар елдер — Ресей, Армения, Молдова, Әзірбайжан, Украина**, Қырғызстан, Түрікменстан және Тәжікстан.

* 2022 жылы 136 елдің деректері бағаланды. Олардың ішінде индекс ұпайларын есептеп, 121 елді рейтингке қою үшін жеткілікті деректер болды.
** Украина бірқатар себептер бойынша ТМД-да даулы мәртебеге ие.

Our World in Data деректеріне сәйкес, 2020 жылдың аяғында Қазақстан жан басына шаққанда орташа есеппен тәулігіне 3,4 мың ккал тұтынған, бұл бір жыл бұрынғыдан 1,4% артық.

ТМД елдерінің ішінде тұтынудың жоғары деңгейі Молдовада, Ресейде және Арменияда байқалды. Төменгі көрсеткіштер Әзірбайжанда (тәулігіне жан басына шаққанда 3,4 мың ккал), Беларусьте (3,2 мың ккал), Украинада (3 мың ккал), Тәжікстанда және Түрікменстанда (әрқайсысы 2,8 мың ккал), Қырғызстанда (2,7 мың ккал) тіркелді.

Салыстыру үшін: 1991 жылы КСРО жан басына шаққанда орта есеппен 3 мың ккал тұтынса, 2020 жылы бұл көрсеткіш әлемде 2,9 мың ккал, Азияда — 2,9 мың ккал, Орталық Азияда — 3,2 мың ккал болды.

ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының дерегінше, 2022 жылдың аяғында ҚР халқы жан басына шаққанда орта есеппен 3 мың ккал тұтынған, бұл былтырғыдан 5,1% аз. Соның ішінде қалалық жерде бұл көрсеткіш 2,8 мың ккал, ауылдық жерде 3,1 мың ккал болды. Бұл ретте ең төменгі қажеттілік жан басына шаққанда тәулігіне 1,9 мың ккал болды.

Өңірлер бойынша ең жоғары калориялы тағамды Түркістан облысының тұрғындары тұтынған: бір адамға тәулігіне 3,5 мың ккал. Үздік үштікке Алматы және Жетісу облыстары да кірді: жан басына шаққанда тәулігіне 3,4 мың ккал.

Аз көрсеткіш Шымкент (2,4 мың ккал), Астана (2,5 мың ккал) және Атырау облысында (2,6 мың ккал).

Сонымен қатар, жоғары калориялы тамақ ішу деген теңдестірілген және пайдалы тамақтану дегенді білдірмейді. Калорияға қарап ел немесе өңір халқының тамақтану сапасы туралы қорытынды жасауға болмайды.