Қазақстандық өндірушілер импортты ығыстырып жатыр. Рас, импортты алмастыру процесі бағаның күрт өсуімен қатар жүреді

2022 жылы құрылыс материалдарын шығаратын қазақстандық компаниялар өндіріс өсімі бойынша өткен жылғы табысты қайталай алмады. Өнеркәсіптегі өнімінің нақты көлем индексі өткен жылдың желтоқсан айында небәрі 101,3%-ды құраса, 2021 жылдың 12 айының қорытындысы бойынша көрсеткіш 109,8%-ға жеткен. Алайда, бұл өте сирек ерекшелік болды: салада мұндай жоғары өндіріс көрсеткіштері соңғы рет 2013 жылы ғана тіркелді.

Атаулы мәнде Қазақстанда құрылыс материалдарын өндіру көлемі алғаш рет триллиондық межеден асты. Дәлірек айтқанда, жалпы өнім көлемі 1,13 трлн теңгені құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда құндық мәнде 230,7 млрд теңгеге (немесе 25,6%) артық.

Ақырғы көлем индексі ондаған өнім түрлерін шығаратын сала үшін орташа көрсеткіш болып отыр. Ең болмағанда құрылыс материалдарының үлкейтілген топтары үшін егжей-тегжейлі ақпаратты қарасаңыз, бірден бірнеше санаттағы елеулі ауытқуларды байқай аласыз. Мысалы, 2022 жылы Қазақстанда керамикалық отқа төзімді емес кірпіш (64,3%), силикат және қож кірпіш (18%), цементтен, бетоннан немесе тастан жасалған плитка (16,9%) өндірісі айтарлықтай қысқарды.

Бұл ретте құрылыс ерітінділері (25,1%), әрлеу тастары (7,8%), гипс (26,6%) және әртүрлі отқа төзімді құрылыс бұйымдары (38%) өндірісінің ұлғаюы байқалды.

2022 жылдың қаңтар–қараша айларында «QazIndustry қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ сарапшылары отандық өндірушілердің ішкі нарықтағы үлесін 66% деп бағалады. Бұл 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда (58%) 8 п. т. артық. Ұйым мамандары екінші жыл бойы қазақстандық өндірушілердің ел ішіндегі нарықтағы үлесінің артқанын атап өтті.

Айтпақшы, 2022 жылы шетелдік жеткізушілер Қазақстанға құрылыс материалдарын жеткізуді айтарлықтай қысқартты: физикалық түрде 8%, ақша түрде 3,6% азайды, бірақ бұл сектордағы бағаның айтарлықтай өсуіне байланысты болды.

Импортты алмастыру үрдісін саладағы ресурстар балансынан да байқауға болады. 2022 жылғы қаңтар–қарашада отандық өндіріс үлесі өсті, ал импорт сәйкесінше құрылыс материалдарының бірнеше түрі бойынша азайды. Мәселен, былтыр ішкі нарықта сатылған құрамалы құрылыс металл конструкцияларының 95,7%-ы өзімізде өндірілген. Қазақстандық компаниялардың үлесі бір жылда 14,8 п. т. өсті.Отқа төзімді цемент, ерітінділер және ұқсас қоспалар өндірісі бойынша республика зауыттарының үлесі 86,6% (өткен кезеңмен салыстырғанда 12,3 п. т. көп) құрайды. Бірақ біздің елде керамикалық плиткалар аз шығарылады: 2022 жылы жергілікті өндірістің үлесі небәрі 13,5% құрады. Дегенмен бұл нәтиже 2021 жылғы көрсеткіштен (6,1%) жақсы.

Баланстағы статистикалық мәліметтер отандық компаниялардың шикізат қоспалары, қосындысы аз өнімдер үшін ішкі нарық үшін импорттық жеткізушілермен таласта шын мәнінде жеңгенін көрсетеді. Сантехника, түрлі крандар мен клапандар, жылыту радиаторлары сияқты өнімдерді Қазақстанға да шетелдік өндірушілер көптеп әкеледі.

Құрылыс материалдарының бағасына келетін болсақ, олардың айтарлықтай өсуі 2021 жылдың маусымында басталды. Сонда өңдеуші кәсіпорындардың баға индексі 106,9%-ды құрады. Диаграмма бұл көрсеткіштің ай сайын қалай өскенін көрсетеді. Ең жоғары көрсеткішке 2022 жылдың мамыр айында 112,3%-ға жетті.

2022 жылдың екінші жартысында динамика аздап төмендеді, бірақ бағаның өсуі бұрынғысынша сақталды (107,3%–111%).

Құрылыс материалдарының қымбаттауы басқа инфляциялық факторлармен қатар жаңа ғимараттардағы тұрғын үй бағасына да әсер етті. 2022 жылы бір шаршы метр тұрғын үй құрылысына орташа нақты шығын 129,1 мыңнан 148,7 мың теңгеге дейін өсті: өсім — 15,2%, ҚР СЖРА ҰСБ жиынтық есептеулерін есепке алғанда өсім — 12,2%. Бұл соңғы бес жылдағы бағаның ең үлкен серпіні.