Дүниежүзінде де, Қазақстанда да жаңадан шаңырақ көтерушілер жастар бола бермейді

Бұрындары бүкіл әлемде және оның ішінде Қазақстанда да «жас отбасы» десе шаңырақ көтерушілердің жастар екені түсінікті болатын. Алайда қазір жағдай өзгеріп келеді, Қазақстанда да жаһандық үрдіс байқалады.

Мәселен, осыдан 10 жыл бұрын, яғни 2011 жылы тұрмысқа шығып жатқан қыздардың ішінде 35 жастан асқандарының үлесі небәрі 8,6%-ды құраса, бес жыл бұрын, яғни 2016 жылы — 10,5%-ды, 2019 жылы — 13%-ды, ал жылы 2021 жылы — бірден 15,5%-ды құрады.

Ерлер үшін жағдай тіпті өзгерген: егер 2011 жылы некеге тұрушы ер азаматтардың ішінде 35 жастан асқандар үлесі тек 13,7% болса, 2016 жылы — 15,7%, 2019 жылы — 18%, ал 2021 жылы — бірден 20,3% болды. Яғни, шаңырақ көтеріп жатқан әрбір бесінші қазақстандық ер азамат 35 жастан асқан.

Жаңа отбасы әрқашан жас жұбайлар үшін жеке баспана қажеттілігін білдіреді. ҚР-да 35 жасқа дейінгі жастар үшін қандай бағдарламалар жұмыс істейтіні туралы жоғарыда жазған болатынбыз. Бірақ жас отбасы құрылып, ерлі-зайыптылар «жас» деген анықтамаға сәйкес келмесе ше? Мұндай жағдайдың республикада жыл өткен сайын жиі орын алатынын көріп отырмыз, ал жастар бағдарламасы бұл отбасылардың баспана мәселесін шешпейді. Бұл жағдайда Отбасы банкінен «Жас отбасы» бағдарламасына жүгінуге болады. Бағдарлама жақында шаңырақ көтерген барлық қазақстандықтарға арналған және оған қатысу үшін жасыңыздың нешеде екені маңызды емес, ең бастысы жақында ғана үйленген болсаңыз жеткілікті.

«Жас отбасы» бағдарламасы жылына небәрі 6%-бен (ЖТСМ — 6,3%-дан) аралық несие алуға мүмкіндік береді, бұл жинақтау мерзімі бір жыл ғана болатын нарықтық ұсыныстардан айтарлықтай төмен. Оның үстіне несие алғаннан кейін екі жыл өткен соң, тұрғын үй қарызына ауысқан кезде мөлшерлеме жылдық 5%-ға дейін төмендейді (ЖТСМ — 5,2%-дан).

Сонымен қатар, үлкен жеңілдіктер үшін сіз ерлі-зайыптылардың екеуіне де депозит ашып, оларды «Отбасылық пакетке» біріктіріп, екі еселенген мемлекеттік сыйлықақы аласыз.

Жаңа отбасыларға арналған бағдарлама бойынша несиелендірудің мақсаты жас жұбайлар кездесетін мәселелердің кең ауқымын қамтитынын және негізгі және қосалқы тұрғын үйді сатып алуға және жөндеуге, оның ішінде үлестік келісім бойынша, сондай-ақ тұрғын үй құрылысына, оның ішінде жер учаскесін сатып алуға несие береді.

Жалпы, ерлі-зайыптылардың жасына қарамай отбасын қолдаудың мұндай арнайы бағдарламалары тек ҚР-да ғана емес әлемде де өзекті. Халықаралық ұйымдар (атап айтқанда, БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы немесе United Nations Economic Commission for Europe, UNECE) дерлік барлық елдерде ерлерде де, әйелдерде де некеге тұрудың орташа жасы өсіп келе жатқанын атап өтеді.

Бұл үрдісті отандық деректер де растайды. Мысалы, 2021 жылы ҚР-ға тек бірінші некеге тұру үшін келетін ерлердің орташа жасы (негізінде, кейінгі некені есепке алмағанда) қазірдің өзінде 28 жасқа жетті. Әйелдер үшін бұл көрсеткіш 25,2 жасты құрады.

Анықтама үшін: мысалы, әлемдегі өмір сүру деңгейі ең жоғары Скандинавия елдерінде ерлер үшін бірінші некеге тұрудың орташа жасы, UNECE мәліметтері бойынша, 2019 жылы Финляндияда 34,2 жасты, Норвегияда 34,7 жасты және Швецияда 36,3 жасты құрады. Әйелдер үшін бірінші некеге тұрудың орташа жасы Финляндияда 32,1 жасты, Норвегияда 33 жасты және Швецияда 33,9 жасты болды.