Елде сыра ішу азайып, арақ пен коньяк ішу көбейді

Қазақстанда алкоголь нарығы өсуде. Бұл негізінен күшті алкогольдік сусындар сатылымының өсуіне байланысты болып отыр. Бірінші жартыжылдықта елдегі дүкендердегі коньяк сатылымы 2,4 есе, арақ, түрлі ликерлер мен шарап сатылымы 29,4% көбейген. ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының мамандары шампан (3,2% азайған) және сыраны (6,2% азайған) қоспағанда, барлық дерлік позициялардың өскенін байқап отыр. Егер сіз барлық сатып алынған (және, тиісінше, тұтынылған) алкогольдің жалпы көлемін есептесеңіз, 425,7 млн литр шығады. Айтпақшы, бұның 80%-ы сыра: барларда, дүкендерде және мейрамханаларда бұл сусынның 347,8 млн литрі сатылды.

Былтыр ҚР-да күшті алкоголь сатылымы күрт өсті. Арақ екі есе, коньяк 73,5% көп сатылды. Сонымен қатар, елге екі толқынмен келген ресейліктерді санамасақ, тұтынудың мұндай айтарлықтай көбеюіне басқа себеп жоқ.

ҚР СЖРА ҰСБ ресурстары мен өнімдердің әртүрлі түрлерін пайдалану деректеріне қарағанда, Қазақстан алкоголь өнімдерін өндіруге ішкі нарықтың қажеттіліктерін қанағаттандырмайды. Мәселен, биыл бірінші жартыжылдықта ішімдік шығаратын зауыттар тұтынушылық сұранысты 87,2% ғана қанағаттандыра алды. Барлық сатып алынған коньяктардың әрбір екінші бөтелкесінде «Қазақстанда жасалған» деген жазу бар. Қазақстандық өндірушілер дүкендерді көбірек өніммен қамтамасыз ете алар еді, бірақ олар өз бизнесін ішінара экспортқа бағыттайды. Елімізде өндірілетін коньяктың үштен бірі дерлік (28,7%) шетелге жіберіледі.

Шарапшылар экспорттық сату аймақтарын әлі игермеген. Өндірілетін шараптың барлық дерлік көлемі Қазақстанда қалып отыр және импорттық жеткізушілермен бәсекелесуді жалғастыруда. Өткізу көлемінің 34,4%-ы шетелдік шарап компанияларына тиесілі. Бұл сусынды елімізге ең ірі экспорттаушылар — Грузия мен Италия. Алты ай ішінде Қазақстан грузин және итальяндық шарапқа жалпы сомасы 12 млн АҚШ долларынан астам ақша төледі.

Қазақстандықтар көбіне өздерінің, жергілікті сыраларды ішеді. Ішкі нарықтың 88,3%-ын отандық сыра қайнатушылар алып жатыр. Еліміздегі ірі сыра өндірушілері: «Шымкент сыра зауыты», Қарағандыдан Efes Kazakhstan, алматылық Caspian және Carlsberg Kazakhstan, Қостанайдан «Арасан», Лисаковскілік «Алтын өмір» және т. б. Қажеттіліктің қалған бөлігі импорт, негізінен Ресейден келеді.

Биыл жылдың екінші тоқсанында қазақстандықтар алкогольдік ішімдіктерге шығынын 13,1% арттырды. Статистика мамандарының есебі бойынша, биыл сәуір-маусым айларында бір ел тұрғынына арақ, шарап және сыраға жұмсалған шығын шамамен 1,5 мың теңгені құрады. Бұл көрсеткішті былтырғы сәйкес кезеңмен ғана салыстыру орынды болар еді. Өйткені, Қазақстанда алкогольдік өнімдерді сату көлемі қалыптасқан ішу мәдениетіне байланысты: мереке күндері көбірек ішіледі. Мұны цифрлар да растайды: төртінші тоқсанда, Жаңа жыл қарсаңында адамдар ішімдікке көбірек ақша жұмсайды. Жазда, деректер бойынша, шығындар төмендейді. Бұл қазақстандықтар жылы мезгілде аз ішеді деген сөз емес. Мүмкін, сусындардың көлемі тіпті литрмен ұлғаяды, бірақ бұл енді күшті алкогольдік сусындар емес, сыра, ал ол арзанырақ.

Шығыс Қазақстан облысының тұрғындары 2023 жылдың екінші тоқсанында алкогольге ең көп ақша жұмсаған. Республика бойынша жалпы шығыс 1,5 мың теңге болса, Шығыс Қазақстан облысында ол 2,2 есеге жоғары болды: 3,4 мың теңге. Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарының тұрғындары үшін де отбасылық бюджеттен шығын көп: 3,1 мың теңге. Қарағандылықтардың (2,9 мың теңге) және алматылықтардың (2,8 мың теңге) шығындары да осы сомаға жақын болды. Тұрғындары басқаларға қарағанда айтарлықтай аз ақша жұмсайтын өңірлердің қатарында бірнеше оңтүстік және батыс өңірлер бар. Ішімдікке ең аз ақша жұмсайтын өңір Маңғыстау облысы.

Бір қызығы, алкогольдің ішінде сыра Қазақстанда ең қатты қымбаттап жатыр. Мұндай қорытындыны алкогольдік сусындардың әрбір түрі бойынша тұтыну бағасының индекстерін қадағалау арқылы жасауға болады. Мәселен, тамыз айында былтырғымен салыстырғанда арақ 10,1%, шарап 13,1%, сыра 23,5% қымбаттады. Ал мұндай айтарлықтай айырмашылық ай сайын дерлік байқалады.

Биыл жыл басында сыраның қымбаттауы азық-түлік инфляциясының барлық рекордтарын жаңартты: қаңтарда сыраның құны 30,9% өсті. Бұл ретте алкоголь бағасының жалпы өсімі 22,9% тіркелді, ал азық-түлік инфляциясы жалпы 25,7%-ды құрады.