Қиындықтар барлық секторда — қатты тұрмыстық, коммуналдық және өндірістік қалдықтарды өңдеуде байқалады, бірақ оң өзгерістер де бар
1 февраля 2023
196
Қиындықтар барлық секторда — қатты тұрмыстық, коммуналдық және өндірістік қалдықтарды өңдеуде байқалады, бірақ оң өзгерістер де бар
Адамдар қызметінен қалатын қалдықтар мен қоқыс бұрын да болған, болашақта да болады. Қалдықтарды кәдеге жарату проблемасы әлемдік деңгейде де, ұлттық деңгейде де өзекті болып қала береді.
Қазақстанда қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату деңгейі әлі де айтарлықтай төмен. Мәселен, 2021 жылы ҚР-дағы қатты тұрмыстық қалдықтар (ҚТҚ) көлемі 4,2 млн тоннаны құрады, бұл бір жыл бұрынғыдан 7,4% аз, ал ҚТҚ өңдеу мен кәдеге жарату үлесі 23,4% ғана. Сонымен қатар, өңдеу үлесі жылдан жылға өсіп келеді: 2020 жылы бұл көрсеткіш 19,1%, 2019 жылы — 14,9%, 2018 жылы — 11,5%, 2015 жылы — небәрі 1,8% болған.
Ал коммуналдық қалдықтарға келетін болсақ, олардың көлемі, бір жылда 13,6% өсіп, 4 млн тоннаға жетті. Бұл ретте, коммуналдық қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату үлесі 2020 жылғы 20,5%-дан 2021 жылы 13,6%-ға дейін төмендеді. Алайда 2020 жылға дейін ол 13%-дан да аз еді.
ҚР жаңа Экология және табиғи ресурстар министрі Зүлфия Сүлейменова қалдық мәселесі Қазақстандағы ең маңызды үш экологиялық мәселенің бірі екенін атап өтті, деп хабарлайды nur.kz.
Сонымен қатар, ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, өндірістік қалдықтардың түзілуі 2021 жылы бір жылда 59,3% азайып — 759,9 млн тоннадан 309,6 млн тоннаға дейін кеміді. Өндірістік қалдықтарды өңдеу және қайта пайдалану үлесі 2021 жылы 7,6%-ды құрады. Шығарылатын қалдықтар көлемінің де, оларды өңдеу үлесінің де айтарлықтай төмендеуінің себебі белгісіз. Бұл ретте, 2015–2020 жылдар аралығында өңделген қалдықтардың үлесі жыл сайын артып, 2020 жылға қарай 35,1%-ды құрағанын атап өткен жөн, бұл қатты тұрмыстық қалдықтар мен коммуналдық қалдықтарды өңдеу көрсеткішінен айтарлықтай көп.
Өндіріс қалдықтарын өңдеуге мемлекет тарапынан да, бизнес тарапынан да әрқашан ерекше көңіл бөлініп келеді. Елдің ірі кәсіпорындары қалдықтарды өңдеу жүйесін нығайтуға мүдделі.
Елдегі ірі компаниялардың мысалында қалдықтарды басқару шараларын қарастырайық. Қалдықтарды қауіпсіз басқару мұнай-газ саласының алыбы «Теңізшевройл» (ТШО) қызметінің стратегиялық бағыттарының бірі. Компаниядағы қалдықтарды басқарудың интеграцияланған жүйесі 3R (Reduce, Reuse, Recycle) қағидаттарына негізделген: қалдықтарды азайту, қайта пайдалану және өңдеу. 3R бағдарламасы пайда болатын қалдықтардың мөлшеріне айтарлықтай әсер етеді және өңдеу мәдениетін көтереді, бұл өз кезегінде бірқатар артықшылықтар ұсынады.
Жалпы ТШО қалдықтардың 35-тен астам түрін өңдеуге береді. Өңделген қалдықтардың жалпы үлесі 2022 жылдың үшінші тоқсанының соңында 63%-ды құрады. Өңдеуге болатын қалдықтардың мына санаттарын бөлек атап өткен жөн:
• 2015 жылдан 2022 жылға дейін 700 мың тоннадан астам қалдық үшінші тұлғаларға өңдеуге жіберілді.
• 2016 жылдан 2022 жылға дейін пластик қалдықтарын қайта өңдеуге жіберу көлемі шамамен 2,3 мың тоннаны құрады.
• Соңғы 7 жылда өңдеуге 80 мың тоннаға жуық металл сынықтары жөнелтілді.
• 2014 жылдан бері компания Теңізде картон қалдықтарын, 2015 жылдан бастап Атырауда қағаз және картон қалдықтарын өңдеумен айналысады. Бөлек жинау басталғаннан бері секторда 5,8 мың тоннадан астам қалдық сәтті өңделді (гофр картон өнім жасалады).
• 2012 жылдан 2022 жылға дейін компания шамамен 100 мың тонна бетонды өңдеп, қайта пайдаланды.
• 2020 жылдан бастап компания тұрмыстық шыны қалдықтарын жинау жобасын іске қосты. 581 тонна шыны мен керамика өңдеуге жіберілді.
Ал, квазимемлекеттік «Самұрық-Қазына» АҚ қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіруге бағытталған өзіндік іс-шаралар кешенін жүзеге асырып жатыр. Өндіріс процесінде қалдықтарды барынша пайдаланудың арқасында 2020 жылмен салыстырғанда қалдықтардың жалпы көлемі 9% қысқарды. Қалдықтардың 90%-дан астамы өңделген.
Мәселен, 2021 жылы «„ҚазМұнайГаз“ ҰК» АҚ нысандарында тарихи 540 мың тонна қалдық шығарылып, олар орналасқан аумақтар қалпына келтірілді. «„Қазақстан темір жолы“ ҰК» АҚ өз кезегінде 108 тонна қалдықты өңдеуге және қайта пайдалануға өткізген.
Осылайша, жағдайды жақсарту үшін Қазақстандағы қалдықтарды басқару барлық салада — ҚТҚ мен коммуналдық қалдықтар және өндірістік қалдықтарда — тиімді шара қолдануды қажет етеді. Ал алпауыт компаниялардың оң тәжірибесі мәселені шешуге болатынын көрсетеді.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10482
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6764
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6720
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6496
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6450
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6438
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6381
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6375
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6362
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6349
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6334
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6310
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6269
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6259
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6251