Орман шаруашылығын жабдықтау және қаржыландыру жөніндегі уәделердің қалай орындалып жатқанын тексереміз

Абай облысындағы «Семей орманы» қорығында орын алған ірі орман өртіне алты ай өтті. 14 адамның өмірін қиған қайғылы оқиға орман шаруашылығы кәсіпорындарындағы материалдық-техникалық жарақтандыру жағдайы мүшкіл екенін көрсетті. Орманшыларға арналған негізгі қорғаныс құралдары, құрал-жабдықтар, рациялар, рюкзактарды шашыратқыштар және т. б. жетіспейді. Машиналар мен құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету бар болғаны 66,3%, ал Төтенше жағдайлар министрлігінің азаматтық қорғаныс ұйымдарында талап етілетіннен 66,8%. Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаевтың айтуынша, жыл соңына дейін табиғатты қорғау және орман шаруашылығы мекемелері 13,4 млрд теңгеге техника және қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз етіледі. Алдағы бес жылда бұл мақсаттарды қаржыландыру 68 млрд теңгені құрайды. Министрдің қазан айында ҚР Орталық коммуникациялар қызметінің сайтында жариялаған мәліметіне сүйенсек, 1 шілдеден бастап мемлекеттік орман шаруашылығы мекемелері қызметкерлерінің лауазымдық жалақысы 100% өсті.

Energyprom.kz редакциясы жалақы мен материалдық-техникалық жарақтандыруды көтеруге шенеуніктер қаржы бөліп, уәделерін қаншалықты орындап жатқанын тексеріп көрді. Орманды өрттен, браконьерлерден қорғайтын жұмысшылардың табысынан бастайық. ҚР Ұлттық статистикалық бюросының (ҰСБ) дерегінше, 2023 жылғы қазанда мемлекеттік орман қорғау инспекторларының орташа айлық атаулы жалақысы 165,1 мың теңгені құрады, бұл 2022 жылғы қазанмен салыстырғанда 16,2% артық. Қорықшылар бір жыл бұрын 124,5 мың теңге (24,7% көбейген) алса, енді 155,2 мың теңге ала бастады. Орман және орман шаруашылығы кәсіпорындары басшыларының жалақысы да өсті: тиісінше 21% және 12%. Олар қазір 200 мың теңгеге жуық жалақы алады. ҚР СЖРА ҰСБ жинағында орман шаруашылығындағы бірде-бір маманның жалақысының 100% өскенін көре алмадық. Нақтылап өтейік: әр түрлі қызметкерлердің жалақысы туралы толық мәліметтерді ҚР СЖРА ҰСБ статистикасы жылына бір рет, қазан айында жариялайды.

Орманшылардың жалақысы туралы қызықты деректерді Қазақстанның Enbek.kz электронды еңбек биржасы жариялады. Ұсынылған бос жұмыс орындарының мәліметтеріне сүйенсек, орманшыларға өсірілген жалақыны ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі Орман шаруашылығы комитетіне қарасты ірі табиғат қорғау мекемелері (қорықтар мен табиғи қорықтар) ғана ұсынады. Мұндай ұйымдарда болашақта мемлекеттік инспекторларға 173 мың теңгеден төлеуге дайын. Ал облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармаларының қарамағындағы орман шаруашылығы кәсіпорындарында жалақының ұсынылған деңгейі бұрынғысынша төмен: 70 мың теңгеден 130 мың теңгеге дейін.

Еліміздің мемлекеттік орман табиғи резерваттарының (МОТР) материалдық-техникалық жарақтандырылуына келетін болсақ, goszakup.gov.kz порталының дерегінше, биыл маусым–қазанда осындай жеті мекеме жалпы сомасы 869,5 млн теңгеге әртүрлі материалдық-техникалық құралдарды сатып алу бойынша тендерлік рәсімдерді аяқтаған. Бұл нақты жұмсалған ақша сомасы. Мәліметтерде жаңа ғана конкурс жарияланған мемлекеттік сатып алулар және әртүрлі себептермен тендер өтпей қалғандар есепке алынбайды.

Жеті МОТР ішінде ең көп сома екі резервке жұмсалды — «Ертіс орманы» және «Ырғыз-Торғай»: тиісінше 343,8 млн және 299,7 млн теңге. Мұндай көрсеткіштер бір өрт сөндіру көлігі, бірнеше жеңіл автокөлік, трактор, тіркеме сатып алумен түсіндіріледі. Басқа қорлардың көлемі азырақ. Дегенмен, айта кететін жайт, осы кезеңде барлық жеті ұйым өрт сөндіру киімдерін сатып алды, ал резервтердің көпшілігі автокөліктер мен тракторлардың қосалқы бөлшектеріне де ақша бөлді. Атырау облысындағы «Ақжайық» және Павлодар облысындағы «Ертіс орманы» қорығының мамандары жаңа радиоқабылдағыштарды сатып алса, Іле-Балқаш қорығында орман шаруашылығына ГАЖ жүйесін енгізуге қаражат тапты. Атақты «Семей орманы» қорығында маусым–қазан айларында 49,5 млн теңгеге сатып алу жұмыстары аяқталды. Қаражаттың жартысы автокөліктердің қосалқы бөлшектеріне, 21,9 млн теңгеге қорғаныс қолғаптары, плащтар, дулығалар сатып алынды. Қызметкерлерді еңбекті қорғау және қауіпсіздік мәселелері бойынша оқытуға 2 млн теңгеге жуық қаражат бөлінді.

Ормандарды қорғау және көбейтумен айналысатын республикалық деңгейдегі ірі экологиялық мемлекеттік мекемелерді ғана мемлекеттік сатып алуды мысалға келтірдік. Жалпы, орман шаруашылығында негізгі капиталға салынған инвестициялар былтыр көп өсті: 16,9 есе. Былтыр қаңтар-қыркүйекте орман шаруашылығы және ағаш дайындау саласына 110,9 млн теңге, ал 2023 жылдың сәйкес кезеңінде 1,9 млрд теңгеге жуық инвестиция құйылды. Оның 424,1 млн теңгесі ғана жергілікті бюджет есебінен болса, инвестицияның басым бөлігі салалық кәсіпорындардың өз қаражатынан түскен.