2024 жылдың қаңтар–тамыз айларында Қазақстанда көмір мен көмір концентратын қоса алғанда, көмірді өндіру көлемі 69,4 млн тоннаны құрады, бұл 2023 жылмен салыстырғанда — 7,3% аз. Бір жыл бұрын да көмір өндірудің 2% қысқарғаны байқалған болатын.

Еліміздегі көмірдің барлығы дерлік үш облыста — Павлодар, Қарағанды ​​және Абай облыстарында өндіріледі. 2024 жылдың қаңтар–тамыз айларындағы өндіріс көлемінің жартысынан астамы Павлодар облысына, үштен бір бөлігі — Қарағанды ​​облысына, қалғаны — Абай облысына тиесілі.

Отандық шахталар 2024 жылдың қаңтар–маусым айларының қорытындылары бойынша сұранысты (ішкі нарықтағы сатылым және экспорт) 99%, 2023 жылғы қаңтар–маусымда 99,3% қамтамасыз етті. Осы кезеңде өндіріс 9,5%, 50,9 млн тоннаға дейін төмендеді, бұл ретте импорт 34,1% өсті, бірақ тек 529,1 мың тоннаға дейін.

Көмір экспорты 6,9% қысқарып, 13,2 млн тоннаны құрады, ал ішкі нарықта сату көлемі 10%, 38,2 млн тоннаға дейін азайды.

Көмір әлі де ел экономикасында ғана емес, қазақстандықтардың күнделікті өмірінде де маңызды рөл атқарады. ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының сауалнамасына сәйкес, 2023 жылы үй шаруашылықтарының 18,3% жылыту жүйесі ретінде қатты отынмен жағатын пештерді, яғни көмір мен ағашты жылыту үшін пайдаланған. Олардың үлесі 2022 жылмен салыстырғанда (20,2%) төмендегеніне қарамастан, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен және одан жоғары үй шаруашылықтарында қатты отынды пайдалану айтарлықтай ерекшеленеді. Жағдайы төмен үй шаруашылықтары арасында 25% (яғни әрбір төртінші үй шаруашылығы) қатты отынды пайдаланады — 2022 жылмен салыстырғанда (23,9%) көп. Қатты отынды пайдаланатын «кедей емес» үй шаруашылықтарының үлесі бір жылда 20,2%-дан 18,1%-ға төмендеді.

Өңірлік аймақтарда жағдай одан да нашар. Қатты отынды пайдаланатын үй шаруашылықтарының үлесі үш облыста— Солтүстік Қазақстан (57,1%), Ақмола (55,8%) және Абай (51,4%) өңірлерінде екі еседен асады. Қатты отынды пайдаланудың айтарлықтай деңгейі Жетісу (49,3%) және Алматы (36,2%) облыстарында да байқалды.

ҚР-да көмір бағасы 2024 жылдың тамыз айының қорытындысы бойынша бір жылда 10,3% өсті. Бір жыл бұрын бағаның өсуі 12,3% құрады. Сонымен қатар, көмірдің бағасы бесінші жыл қатарынан өсуде.

Биыл сәуір айының соңында Қазақстанда бір тонна көмірдің орташа құны 17,4 мың теңге болды. Қыркүйек айындағы бағалар қазан айында жарияланады, бірақ динамикаға сүйенсек, ағымдағы құнның төмендеуі немесе кем дегенде сақталуы болмайды.

Көмір жаһандық энергетикалық тепе-теңдікте, әсіресе қол жетімділігі оны қалаған энергия көзіне айналдыратын дамушы елдерде маңызды рөл атқарады. Көптеген елдер қазба отындарынан бас тартқанымен, 2023 жылы көмірді әлемдік тұтыну рекордтық 164 эксаджоульге (ЭДж) жетті. Бұл көлемнің жартысынан көбі Қытайда болды: 91,9 ЭДж. Одан кейін Азия-Тынық мұхиты аймағының қалған елдері келеді: 43,8 ЭДж.

Солтүстік және Оңтүстік Америка елдері көмір тұтынуды тиісінше 10 ЭДж, Еуропа елдері 8,4 ЭДж дейін төмендетті. ТМД елдерінің үлесіне 5,5 ЭДж, немесе дүниежүзілік көмір тұтынудың 3,4%-ы тиесілі, алайда бұл Африкадағыдан (4,1 ЭДж) көп. Таяу Шығыстағы тұтыну тек 0,4 ЭДж құрады.

Көмір жаһандық бастапқы энергия тұтыну бойынша мұнайдан кейінгі екінші орында: тиісінше 26%-дан 32%-ға дейін. Одан кейін табиғи газ: 23%. Су энергиясы мен атом энергиясы сәйкесінше 6% және 4%, ал басқа жаңартылатын энергия көздері 8%-ға тең.

Қазақстан экономикасындағы көмірдің рөлі маңыздырақ: 2023 жылы бастапқы тұтынудағы жалпы көлемде энергия көздеріндегі оның үлесі 49,6%, немесе 36,4 мың тонна мұнайдың баламасы. Екінші орында газ (26,7%), үшінші орында — мұнай(21,7%). Ал басқа энергия көздерінің ортақ үлесі 2%.