Қазақстанда көмір өндіруді қысқарту: ішкі нарыққа және жаһандық үрдістерге әсері
18 сентября 2024
366
2024 жылдың қаңтар–тамыз айларында Қазақстанда көмір мен көмір концентратын қоса алғанда, көмірді өндіру көлемі 69,4 млн тоннаны құрады, бұл 2023 жылмен салыстырғанда — 7,3% аз. Бір жыл бұрын да көмір өндірудің 2% қысқарғаны байқалған болатын.
Еліміздегі көмірдің барлығы дерлік үш облыста — Павлодар, Қарағанды және Абай облыстарында өндіріледі. 2024 жылдың қаңтар–тамыз айларындағы өндіріс көлемінің жартысынан астамы Павлодар облысына, үштен бір бөлігі — Қарағанды облысына, қалғаны — Абай облысына тиесілі.
Отандық шахталар 2024 жылдың қаңтар–маусым айларының қорытындылары бойынша сұранысты (ішкі нарықтағы сатылым және экспорт) 99%, 2023 жылғы қаңтар–маусымда 99,3% қамтамасыз етті. Осы кезеңде өндіріс 9,5%, 50,9 млн тоннаға дейін төмендеді, бұл ретте импорт 34,1% өсті, бірақ тек 529,1 мың тоннаға дейін.
Көмір экспорты 6,9% қысқарып, 13,2 млн тоннаны құрады, ал ішкі нарықта сату көлемі 10%, 38,2 млн тоннаға дейін азайды.
Көмір әлі де ел экономикасында ғана емес, қазақстандықтардың күнделікті өмірінде де маңызды рөл атқарады. ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының сауалнамасына сәйкес, 2023 жылы үй шаруашылықтарының 18,3% жылыту жүйесі ретінде қатты отынмен жағатын пештерді, яғни көмір мен ағашты жылыту үшін пайдаланған. Олардың үлесі 2022 жылмен салыстырғанда (20,2%) төмендегеніне қарамастан, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен және одан жоғары үй шаруашылықтарында қатты отынды пайдалану айтарлықтай ерекшеленеді. Жағдайы төмен үй шаруашылықтары арасында 25% (яғни әрбір төртінші үй шаруашылығы) қатты отынды пайдаланады — 2022 жылмен салыстырғанда (23,9%) көп. Қатты отынды пайдаланатын «кедей емес» үй шаруашылықтарының үлесі бір жылда 20,2%-дан 18,1%-ға төмендеді.
Өңірлік аймақтарда жағдай одан да нашар. Қатты отынды пайдаланатын үй шаруашылықтарының үлесі үш облыста— Солтүстік Қазақстан (57,1%), Ақмола (55,8%) және Абай (51,4%) өңірлерінде екі еседен асады. Қатты отынды пайдаланудың айтарлықтай деңгейі Жетісу (49,3%) және Алматы (36,2%) облыстарында да байқалды.
ҚР-да көмір бағасы 2024 жылдың тамыз айының қорытындысы бойынша бір жылда 10,3% өсті. Бір жыл бұрын бағаның өсуі 12,3% құрады. Сонымен қатар, көмірдің бағасы бесінші жыл қатарынан өсуде.
Биыл сәуір айының соңында Қазақстанда бір тонна көмірдің орташа құны 17,4 мың теңге болды. Қыркүйек айындағы бағалар қазан айында жарияланады, бірақ динамикаға сүйенсек, ағымдағы құнның төмендеуі немесе кем дегенде сақталуы болмайды.
Көмір жаһандық энергетикалық тепе-теңдікте, әсіресе қол жетімділігі оны қалаған энергия көзіне айналдыратын дамушы елдерде маңызды рөл атқарады. Көптеген елдер қазба отындарынан бас тартқанымен, 2023 жылы көмірді әлемдік тұтыну рекордтық 164 эксаджоульге (ЭДж) жетті. Бұл көлемнің жартысынан көбі Қытайда болды: 91,9 ЭДж. Одан кейін Азия-Тынық мұхиты аймағының қалған елдері келеді: 43,8 ЭДж.
Солтүстік және Оңтүстік Америка елдері көмір тұтынуды тиісінше 10 ЭДж, Еуропа елдері 8,4 ЭДж дейін төмендетті. ТМД елдерінің үлесіне 5,5 ЭДж, немесе дүниежүзілік көмір тұтынудың 3,4%-ы тиесілі, алайда бұл Африкадағыдан (4,1 ЭДж) көп. Таяу Шығыстағы тұтыну тек 0,4 ЭДж құрады.
Көмір жаһандық бастапқы энергия тұтыну бойынша мұнайдан кейінгі екінші орында: тиісінше 26%-дан 32%-ға дейін. Одан кейін табиғи газ: 23%. Су энергиясы мен атом энергиясы сәйкесінше 6% және 4%, ал басқа жаңартылатын энергия көздері 8%-ға тең.
Қазақстан экономикасындағы көмірдің рөлі маңыздырақ: 2023 жылы бастапқы тұтынудағы жалпы көлемде энергия көздеріндегі оның үлесі 49,6%, немесе 36,4 мың тонна мұнайдың баламасы. Екінші орында газ (26,7%), үшінші орында — мұнай(21,7%). Ал басқа энергия көздерінің ортақ үлесі 2%.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10480
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6759
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6719
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6491
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6450
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6434
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6379
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6375
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6362
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6344
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6334
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6310
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6268
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6259
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6251