Қазақстанда және көрші елдерде жалақы есебінен коммуналдық қызметке қанша ақша жұмсалады?
18 октября 2024
130
Биыл тарифтердің қымбаттағанына қарамастан, Қазақстанда коммуналдық қызметтер ақысы посткеңестік кеңістіктегі басқа елдермен салыстырғанда, қымбат емес, ең бастысы, отбасылық бюджетке ауыр салмақ салмайды.
Мысалы, Numbeo сарапшыларының жаңа деректеріне сүйенсек, Қазақстанда көлемі 85 шаршы метр пәтер үшін электрмен жабдықтау, жылу, кондиционерлеу, сумен жабдықтау және қоқыс шығару қызметтерінің құнын қамтитын коммуналдық қызметтердің орташа айлық құны 2024 жылы небәрі 57,1 АҚШ долларын құрады (немесе шамамен 27 мың теңге). Салыстырып көрейік, Ресейде көлемі дәл осындай тұрғын үйге арналған коммуналдық қызметтердің айлық құны 90,5 АҚШ долларын құрайды, Арменияда — 130,4 АҚШ доллары, Молдовада — 218,5 АҚШ доллары, ал Балтық елдерінде (Литвада — 218 АҚШ доллары, Эстонияда — 303,5 АҚШ доллары, Латвияда — 313,8 АҚШ доллары) және ЕО-ның жетекші мемлекеттерінде (Ұлыбританияда — 328,4 АҚШ доллары, Германияда — 336,9 АҚШ доллары, Австрияда — 390,5 АҚШ доллары) әлдеқайда қымбат. Демек, қазақстандықтар коммуналдық қызметтер ақысын көрші ТМД елдерінің және Еуропа елдерінің тұрғындарына қарағанда, бірнеше есе арзан төлейді.
Тағы бір маңызды мәселе: Numbeo — еуропалық портал, деректерді Еуропаның тұрмыстық жағдайына сай есептейді. Бізде 85 шаршы метр тұрғын үй — бұл өте үлкен үш бөлмелі немесе, тіпті, төрт бөлмелі пәтер болуы мүмкін, яғни, пәтерлердің ең көп тараған түріне жатқыза алмаймыз. Егер Қазақстандағы орташа көлем бойынша есептесек, онда ауданы 30–35 шаршы метр болатын бір бөлмелі пәтер үшін коммуналдық қызмет ақысы айына орта есеппен 9–11 мың теңгені, 50–55 шаршы метр екі бөлмелі пәтер үшін 16-17 мың теңгені құрайды. Бұл көрсеткіш біздегі ақиқатқа жақын, сол себепті Numbeo аналитиктерінің деректері шындыққа ұқсайды.
Бұл жерде маңыздысы коммуналдық қызметтердің құны емес, коммуналдық қызметтер үшін жалақы есебінен қанша ақша жұмсалатыны. Біз осы деректерді есептеп көрдік. Қазақстан үшін орташа жалақы — нетто (барлық салық төленгеннен кейін), Numbeo деректеріне сәйкес 586,2 АҚШ долларын немесе шамамен 283 мың теңгені құрады. Айта кетерлігі, бұл ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) орташа жалақы туралы деректерімен (ағымдағы жылдың екінші тоқсанында 278 мың теңге) сәйкес келеді, сондықтан, мұнда да еуропалық аналитиктер дәл есептегендей.
Осылайша, Қазақстанда коммуналдық қызметтер үшін «таза» жалақының небәрі 9,7%-ы жұмсалады. Бұл — көршілес Өзбекстандағы ұқсас көрсеткішпен қатар посткеңестік кеңістіктегі барлық елдер арасында ең төмен көрсеткіш. Беларусь көшбасшылардың үштігіне енді, онда коммуналдық қызметтердің құны орташа жалақының (нетто) 10,6%-ын құрады.
Егер сіз коммуналдық қызметтердің құнын нақты шаршы метр үшін есептесеңіз (85 шаршы метр емес, кем дегенде 55 шаршы метр), онда жалақыдағы үлес небәрі 6,3%-ды құрайды, ал егер сіз кем дегенде екі отбасы мүшесінің жұмыс істейтінін ескерсеңіз, онда екі жалақы есебінен отбасы үшін аталған көрсеткіш әлдеқайда аз болады, тек 3,2%-ды құрайды. Алайда, мұндай нақты деректерсіз-ақ, ТМД елдері мен басқа да посткеңестік мемлекеттердің аясында Қазақстанда коммуналдық қызметтер ақысы әлі де өте арзан екенін көреміз, яғни, сәйкесінше, азаматтардың қалтасына да аса ауыр салмақ салмайды.
Ал басқа елдердегі жағдай қалай? Әзірбайжанда 85 шаршы метрлік үлкен пәтер үшін коммуналдық қызметтердің құны таза орташа жалақының 12,9%-ын, Ресейде 16,5%-ын, Арменияда 21,7%-ын, Молдовада, тіпті, 36%-ын құрады. Толығырақ мәліметтер жоғарыда көрсетілген ақпараттық кестеде берілген.
Қазақстанның көрсеткіштері Венесуэла (9,7%), Боливия (9,7%), Ұлыбритания (10,1%) және Германия (10,6%) сияқты дамушы және дамыған елдердің көрсеткіштеріне жақын. Мысалы, бұл көрсеткіш Румынияда 16,4%-ға, Чехияда 18,5%-ға, Сербияда (Numbeo-ның негізін қалаушы Младен Адамович шыққан ел) 22%-ға жетеді. Бұл тұрғыда антилидерлер қатарына Пәкістан (мұнда коммуналдық төлем үшін орташа жалақының 55%-ы жұмсалады) және Куба (98,4%) елдері енді.
Тәуелсіз халықаралық аналитиктердің мәліметтерімен таныстық. Ал Қазақстандағы статистика не дейді? Мәліметтер ұқсас болып шықты. ҰСБ деректері бойынша ағымдағы жылдың екінші тоқсанында коммуналдық қызметтерге, тұрғын үйді күтіп ұстауға және жөндеуге байланысты үй шаруашылығының ақшалай шығыстары 46,9 мың теңгені құрады, яғни, айына шамамен 15,6 мың теңге. Атап өтсек, бұл сомаға тікелей коммуналдық қызметтерден басқа, тұрғын үйді жөндеу және күтіп ұстау, яғни МИБ/ПИК/ТҚК және басқа да осындай басқарушы компаниялардың қызмет ақысы кіреді.
Сонымен қатар, қазақстандықтардың шығыстарының жалпы көлеміндегі бұл шығындардың үлесі тек 5%, өткен жылмен салыстырғанда, небәрі 0,1 пайыздық тармаққа артық.
Қазақстанның ішкі статистикасы да, сыртқы аналитиктер де еліміздегі коммуналдық қызметтер ақысы отбасылық бюджетке аса салмақ салмайды деп отыр. Әрине, тұрмыстық жағдайы төмен отбасыларының проблемалары әрқашан өзекті болып қала береді, олар үшін кейде аз соманың өзін төлеу ауыр болуы мүмкін, осындай жағдайлар бойынша Қазақстанда тұрғын үй көмегі бойынша арнайы жүйе жұмыс істейді, ол туралы біз жаздық әлі де жеке тоқталып жазамыз.
Танымал мақалалар
Барлығын көруТеміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6658
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6534
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6424
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6416
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6380
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6336
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6320
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6316
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6314
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6306
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6269
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6252
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6244
Ақпан айының соңына қарай Қазақстан дамудың жаңа моделіне техникалық түрде көшеді
Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ. Бұрынғы Читать далее...
13 февраля 2024
6230
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6229