Ұлттық статистика бюросының үнемі жиналатын деректеріне сүйенсек, қазақстандық компаниялар цифрландыру мен жоғары технологиялардың сөзсіз қажеттілік екенін түсініп, АКТ шығындарын ұлғайтуға дайын. Мәселен, 2023 жылы зерттелген 152,7 мың компания ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамытуға бағытталған шығыстарды 918,3 млрд теңге көлемінде — өткен жылмен салыстырғанда бір жарым еседен астам шығындады.

Мұнда назар аударарлық жайт, егер сектордағы шығындарды орта есеппен бір компанияға есептесеңіз, онда алынған нәтиже ең күтілетін және айқын болмайды. Әрине, көшбасшылар арасында ақпарат және байланыс секторының компаниялары болды: бір телеком-кәсіпорынға орта есеппен 60,7 млн теңге. Алайда, бұл тек екінші орын. Ал ең көп қаражат тау-кен өнеркәсібі кәсіпорындарының «ақылды» технологияларына салуға дайын: компанияға орта есеппен 74,4 млн теңге, сонымен қатар жылына 42%.

Әрине, бұл сала бойынша орташа көрсеткіштер ғана, яғни кейбір компаниялар аз, ал кейбір компаниялар жүздеген есе көп салым салады, бірақ динамиканың өзі назар аударарлық: ҚР-дағы «ақылды» өнеркәсіп қарқын алуда және бұл 4.0 Индустриясын ескере отырып, жалпы әлемдік тренд.

Индустрия 4.0 әдетте төртінші өнеркәсіптік революция деп аталады. Бұл үнемі цифрлық трансформация және өнеркәсіптік өндірісті автоматтандыру туралы. Тұжырымдама тиімдірек, икемді және өзара байланысты өндірістік ортаны құру үшін бұлтты есептеу, машиналық оқыту, аддитивті өндіріс (атап айтқанда 3D басып шығару), «заттар интернеті» және жасанды интеллект сияқты озық технологияларды өндіру және өңдеу процесіне енгізуді қамтиды.

Индустрия 4.0 жаһандық нарығының негізгі қозғаушы факторлары зауыттарда, қоймаларда және қайта өңдеу кезеңінде автоматтандырылған құралдар мен жабдықтарды енгізудің артуы болды. Айталық, Market.US халықаралық сарапшыларының мәліметтері бойынша, 2032 жылға қарай Индустрия 4.0 әлемдік нарығының көлемі 2023 жылғы 93 миллиард АҚШ долларымен салыстырғанда шамамен 482 миллиард АҚШ долларын құрайды деп күтілуде, ал орташа жылдық өсу қарқыны 2023–2032 жылдар аралығындағы болжамды кезеңде 20,7% құрайды.

Қазақстанда өндіруші өнеркәсіптегі «ақылды» технологиялар, атап айтқанда, тау-кен металлургия кешенінің компанияларын белсенді түрде ілгерілетуде. Айталық, соңғы екі айда ғана елде «өнеркәсіптік IT» дамуына ықпал ететін екі ірі оқиға болды.

Сонымен, 24 мамырда Астанада бірінші «Өнеркәсіптік IT форумы: кейс-чемпионат және ТМК үшін цифрлық шешімдердің үздік тәжірибелері» өтті. Ұйымдастырушы Еуразиялық топ — Eurasian Resources Group, ERG және оның IT-бөлімшесі — Business & Technology Services (BTS) болды. Чемпионатқа IT-командалардан 50 өтінім берілді, конкурсқа 26 компания жіберілді, оның 15-і финалға дейін жетті. Нәтижесінде ERG төрт командамен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды.

Форумның халықаралық қазылар алқасына шын мәнінде сала үшін өзекті шешімдерді ұсына алды, себебі сәуір айында ERG құрамына кіретін «„Қазхром“ ТҰК» АҚ Ақтөбе ферроқорытпа зауытына барып, металлургия алыбының жұмысымен, міндеттерімен және қажеттіліктерімен танысты. Қандай жобалар ұсынылып, жеңіске жеткені бойынша, стартаперлердің ТМК міндеттеріне шынымен енгенінен анық көрініп тұр. Жеңімпаздар арасында:

• «KAZ ITECH» ЖШС екі жобамен: қоймадағы кен қалдықтарын, сондай-ақ дайын өнім мен шлактарды өлшеуге арналған жүйені әзірлеу; қиыршық тасты тиеу кезінде цифрлық кезекті іске асыру жөніндегі шешім.

• SmartView: дайын өнімді қоспаларды есепке алмай ескеруге мүмкіндік беретін жоба.

• OKR-FIN: теміржол көлігінің бір-бірімен соқтығысуын болдырмау шешімі.

• Saga Technologies: айналып қараушы-роботтың прототипін жасау.

Ал шілде айында Жезқазғанда ғылыми-техникалық Хакатон өтті. Оны ҚР ТМК-ның тағы бір алыбы — «Қазақмыс» Ғылым және жоғары білім министрлігімен бірлесіп ұйымдастырды. ҚР жетекші техникалық университеттері мен ғылыми ұйымдарының ғалымдары металлургия, химия және ТМК экологиялық мәселелері бойынша өз әзірлемелерін ұсынды. Олардың арасында, мысалы:

• Д. Серікбаев атындағы ШҚТУ ғалымдарынан кондициялық мыс концентратын алу әдістері бойынша зерттеулер мен ұсынымдар;

• М. Әуезов атындағы ОҚУ, Satbayev University және А. Бектұров атындағы Химия ғылымдары институтының ғалымдарынан металлургиялық қожды қайта өңдеуге арналған шешімдер;

• Astana IT University және «Қазақстан-Британ техникалық университеті» АҚ атмосферадағы ластаушы заттардың шоғырлануын мониторингілеу және болжау алгоритмдері бойынша әзірлемелер;

• және басқалары.

Жалпы, «өнеркәсіптік IT» және жалпы Индустрия 4.0 үлкен болашақ күттіреді. Айталық, өнеркәсіптік автоматтандыруға арналған бағдарламалық жасақтама нарығының көлемі 2024 жылы 37,84 млрд АҚШ долларына бағаланып отыр. Mordor Intelligence сарапшылары 2029 жылға қарай бұл көрсеткіш 55,34 миллиард АҚШ долларына жетеді деп күтеді және болжамды кезеңде (2024–2029) орташа жылдық өсу қарқыны 7,9% құрайды.

Айта кетейік, сол Mordor Intelligence елдер бойынша өз талдауында біздің Қазақстанды өнеркәсіптік автоматтандыруға арналған бағдарламалық жасақтама сегментінің даму деңгейі жоғары мемлекеттерге жатқызады. Осылайша, іс-шаралар мен тақырыптық форумдарды ілгерілететін «ақылды» жобалар, сондай — ақ өнеркәсіптік алыптардың АКТ, Индустрия 4.0 және «өнеркәсіптік IT» дамуына инвестиция салуға дайындығы — Қазақстан экономикасының табысты және салауатты дамуының негізгі драйвері және кепілі.

ТМК-дағы стартаптар нақты өлшенетін нәтижелер беретіні маңызды, сонымен қатар сектор ойыншылардың санымен шектелгендіктен, әркімнің міндеттері мен қажеттіліктері бірдей, бір компания үшін сәтті «ақылды» стартап құра отырып, оны басқаларға масштабтауға болады, бұл тұтастай алғанда бүкіл салада бизнес климатының жақсаруына әкеледі. Сектор алпауыттары мұны түсінеді және одан әрі дамуға инвестиция салуға дайын. Айталық, ERG соңғы үш жылда ғана цифрлық жобаларға 120 миллион АҚШ долларын инвестициялады. 2027 жылға дейін секторға тағы 200 млн доллар бағыттау жоспарлануда.