Шымкент адамға лық толған Алматының тағдырын кешпей ме? Екінші оңтүстік мегаполис жақын маңдағы аймақтан көші-қонның ағылуынан зардап шегуде
20 сентября 2024
107
Шымкент қазақстандықтардың таяу өңірлерден көшуіне тартымды қалаға айналуда. Алматы, Астанамен қатар екінші оңтүстік мегаполисте ішкі көші-қонның оң сальдосы байқалады, яғни кеткеннен гөрі, қалаға көп адам келеді. ҚР СЖжРА Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша, ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында басқа өңірлерден 31,1 мың қазақстандық жаңадан құрылған шымкенттіктер болды. Бұл 2023 жылғы қаңтар–маусымда тіркелгеннен 84,7%-ға көп (16,8 мың адам). 2019 жылдан бастап қалаға 227,7 мың адам көшіп келді.
Шымкенттегі сыртқы көші-қон іс жүзінде демографиялық статистикаға әсер етпейді. Жарты жыл ішінде мегаполистен шетелге тек 85 азамат кетті, есесіне, қалаға келгендер көп болды: 386 адам.
Мегаполиске ішкі мигранттардың негізгі ағымы Түркістан облысына келеді, бұл өз кезегінде Шымкент агломерациясының артқанын көрсетеді. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында мұндай келушілердің үлесі 69,7%, ал саны 21,7 мың адамға жетті. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 2 есе көп (12,1 мың адам). Көпжылдық деректерге қарағанда, соңғы рет көші-қон белсенділігінің мұндай өсуі Шымкенттің республикалық маңызы бар қалаға айналғаннан кейін байқалды. 2020–2022 жылдары Түркістан облысынан келген мигранттар ағыны бәсеңдеді. Айтарлықтай өсім 2023 жылдан басталды.
Екінші оңтүстік мегаполиске көшетін өңірлер тізімінде Астана екінші орында. Елордадан қоныс аударғандар саны алты айда 2,5 мың адамды құрады. Айта кету керек, көшіп-қонушылар Шымкентке еліміздің барлық өңірлерінен келеді. Инфографикада олардың ең көп келетін аймақтары ғана көрсетілген. Мигранттар негізі оңтүстік облыстар мен қалаларынан келеді. Олардың Шымкент өңіраралық көші-қондағы (Түркістан облысымен бірге) жиынтық үлесі 83,2%.
Кестеде біз Шымкентте 2019 және 2024 жылдары байқалған негізгі әлеуметтік-демографиялық факторларды салыстырдық. Сандардан мегаполистің жаңа мәртебеге ие болғалы қалай өзгергенін көруге болады. Халық саны 22,8%-ға артып, 1,2 млн-ға жетті. 220 мыңнан астам адамның өсімі мигранттардың есебінен болған. Шымкент бас жоспарын жасаушылардың есептеулеріне сәйкес, 2035 жылға қарай мегаполис тұрғындарының саны тағы 58%-ға артып, 1,9 млн-ға жуықтайды.
2019 жылдан бастап жалдамалы жұмысшылар 34 мың адамға ғана өсті. Атаулы жалақы екі есе артып, ағымдағы жылдың маусым айында 302,4 мың теңгені құрады. Шымкентте логистикамен айналысатындар, қаржы және сақтандыру саласында жұмыс істейтіндер ең көп табыс табады. Жұмыссыздық 5,1%-дан 4,9%-ға дейін төмендеді, бірақ ол әлі де орташа республикалық деңгейде қалып отыр.
Екінші деңгейлі тұрғын үй құны айтарлықтай өсті. Егер 2019 жылы Шымкенттің қолданыстағы тұрғын үй қорындағы пәтердің бір шаршы метрін 218,2 мың теңгеге сатып ала алсақ, қазір мұндай бағалар жоқ. Қазір бұл мегаполистегі екінші деңгейлі баспаналар құны жаңа тұрғын үймен тең: шаршы метріне 410,8 мың теңге (2019 жылдың 88,3%-на қоса). Бағаның айтарлықтай өсуі көші-қон процестерінің ауытқуларына сезімтал жалдау нарығында да байқалды. Ағымдағы жылдың маусым айында Шымкентте абаттандырылған тұрғын үйдің бір шаршы метрін жалға алу құны 2019 жылдағы 1,5 мың теңгеден 3,4 мың теңгеге өсті.
Шымкенттің халық санының өсу сценарийі Алматының дамуына ұқсас, ол көп жылдар бойы әртүрлі өңірлерден келген ішкі мигранттарды қабылдап, ақыры қазір халықтың көптігіне қатысты проблемаларды реттеуде. Шымкенттегі халық санының өсуі, сонымен қатар, тарихи күрделі инфрақұрылымға да проблемалар артуда. 2021–2025 жылдарға арналған Шымкент қаласының даму Жоспарының деректері бойынша, мегаполисте коммуналдық желілердің тозу деңгейі жоғары: сумен жабдықтау — 47,2%, электрмен жабдықтау — 49,6%, су бұру — 73%. Сонымен қатар, Шымкенттегі кәріз желілері жағдайының тозуы өз алдына, соның өзі мегаполис үшін жетпейді. Шағын аудандарды су бұру желілерімен қамту көрсеткіші — еліміздің қалалары арасындағы ең төмен көрсеткіштердің бірі: барлығы 54%.
Шымкенттің ең өткір әлеуметтік-экономикалық проблемаларының ондығына жоспарды әзірлеушілер мектептердегі оқу орындарының, ауруханалардың тапшылығын, жаңа тұрғын үй алуға үлкен кезектерді, жолдардың 30% қанағаттанарлықсыз жай-күйін және олардың өткізу қабілетінің төмендігін енгізді. Оған қоса жағымсыз экологиялық факторлар: атмосфералық ауаның ластануының жоғары деңгейі, қала шеттерін орталықтандырылған қоқыс шығаруды қамтамасыз етпеу, рұқсат етілмеген полигондар.
Танымал мақалалар
Барлығын көруҚазақстанның қаржы секторы ESG тәжірибелерін кеңінен қолдануда. Зерттеу
Соңғы жылдары Қазақстанда компаниялардың қызметіне ESG (экологиялық, әлеуметтік және басқару аспектілері) қағидаттары белсенді түрде енгізілуде. Бұл тұрақты дамудың өсіп келе Читать далее...
7 ноября 2024
10499
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6830
Теміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6735
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6544
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6457
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6455
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6395
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6381
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6378
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6371
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6341
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6318
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6274
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6264
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6258