Қазақстандықтардың көпшілігі өңірлердегі ауаның тазалығына риза
28 декабря 2023
63
Ал ірі қалалардың көбінің экологиясы таза емес
Қазақстанда азаматтардың атмосфералық ауаның тазалығына қанағаттанушылық деңгейі әлі жоғары. ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының (ҰСБ) мамандары бұл көрсеткішті үй шаруашылықтарын іріктеу зерттеулерінің негізінде есептейді. Биылғы сауалнамалардың нәтижелері респонденттердің 90,5%-ы белгілі бір дәрежеде ауаның сапасына қанағаттанғанын көрсетті. Тек 9,1%-ы ғана ауамен бірге түтін, шаң және пайдаланылған түтіндерді жұтуға мәжбүр екенін айтып, қанағаттанбайтынын жеткізді. Айтпақшы, соңғы бір жылда қанағаттанбағандар көбейді: 2022 жылы осындай зерттеуде олардың үлесі небәрі 2,7% болған.
Бұл субъективті бағалаулар респонденттердің мәртебесіне, тұрғылықты жеріне және жасына байланысты айтарлықтай өзгереді. Осы себепті статистиканы кеңейтілген түрде қарастыру маңызды. Мысалы, ауыл тұрғындары үшін таза ауа мәселесі аса өзекті емес, сондықтан ауылдардан респонденттердің 62,2%-ы қанағаттанса, 35,3%-ы ауаның сапасына жартылай қанағаттанған. Тек 2%-ы ғана толық қанағаттанбаған. Сонымен қатар, қала тұрғындарының арасында экологиялық жағдайға көңілі толмағандар үлесі 12,5%-ға жетеді. Ауа жағдайына ең жоғары баға берген қала тұрғындары — он балдық шкала бойынша 8-ден 10-ға дейін — сауалнамаға қатысқандардың үштен бірін (33,7%) құрады. Респонденттердің 53,5%-ы жағдайды орташа немесе төмен деңгейде — 4-тен 7 баллға дейін бағалады. Ауаның тазалығына азды-көпті көңілі толған қала тұрғындарының жалпы үлесі 87,2%-ға жетті.
Іріктемелік зерттеуді 15 жастан асқан қазақстандықтар арасында статистика мамандары жүргізді. Талдау көрсеткендей, респондент жасы ұлғайған сайын, қанағаттанбағандардың үлесі соғұрлым жоғары болады. Қатысушыларды әл-ауқат деңгейі бойынша саралау кезінде жауаптарда айтарлықтай үлкен айырмашылық бар. Ауқатты адамдар жоғары баға беріп, теріс баға беру мүмкіндігі аз болды. Аз қамтылған санаттағы респонденттердің ішінде қанағаттанбағандардың үлесі 28%, табыс деңгейі орташадан төмен отбасылар арасында 20,2%-ды құрады.
Экологтардың объективті бағалары теріс пікірдегі қала тұрғындарының пікірін растайды. Үлкен қалалардың көпшілігінде (69-ның 50-і) ауа сапасы төмен. «Қазгидромет» РМК 2023 жылдың үшінші тоқсанындағы мәліметінше, экологиялық көрсеткіштер жиынтығы бойынша (ластану индексі және қолайсыз экологиялық жағдайлардың ең жоғары жиілігі) 31 қалада ластану көтерілген, 16 қалада жоғары, үш қалада ластану деңгейі өте жоғары деп танылды. Ең лас деп Астана, Қарағанды және Ақтөбе саналады. Астана мен Қарағанды тұрғындары түтін, шаң мен жылу электр станцияларының шығарындыларынан зардап шегуде, ақтөбеліктер күкіртті сутегінің иісіне шыдауға мәжбүр. «Қазгидромет» хабарламасының авторлары бұл қалаларда мұндай экологиялық қиын жағдайдың бес жылдан бері байқалып отырғанын атап өтті.
Картада біз Қазақстанның 18 ірі қаласы үшін ластанудың стандартты индекстерін көрсеттік. Оның ішінде тек екеуі — Көкшетау мен Қызылорда таза статусымен мақтана алады. 11 қалада ластану деңгейі жоғары, қалғандарында жоғары және өте жоғары деңгейде. Антирейтингте Астана көш бастап тұр. Елордада биыл үшінші тоқсанда ластанудың стандартты индексі 20-дан 16,2-ні құрады.
Әртүрлі сараптамалық сұхбаттарда дәрігерлер өңірдің экологиялық жағдайы мен онкологиялық аурулардың деңгейі арасындағы байланыс туралы бірнеше рет айтқан (1, 2, 3). Бірақ мұндай себеп-салдар байланысы туралы ешқандай дәлел келтірілмеген, бұл тақырып бойынша ашық деректерде заңды істер жоқ. Сонымен қатар, ҚР СЖРА ҰСБ статистикалық мамандары өз баяндамаларында экологиялық қолайсыз өңірлердегі халықтың аурушаңдығы туралы мәліметтерді жеке тарауда атап көрсете бастады. Мәселен, соңғы бір жылда Алматы, Қарағанды облыстары мен Шығыс Қазақстанда онкологиялық аурулардың деңгейі орташа республикалық көрсеткіштен айтарлықтай жоғары болды. Мысалы, ҚР-да бұл көрсеткіш 100 мың халыққа шаққанда 193,9 болса, Шығыс Қазақстан облысында және көмір өндірісі орналасқан негізгі өңірде 340-тан асты. Туберкулездің белсенді түрімен аурушаңдық көрсеткіші де орташа деңгейден жоғары болды.
Танымал мақалалар
Барлығын көруТеміржолмен жолаушылар тасымалы да, жүк тасымалы да бір жылда 2% өсті
Бір жылдан аз уақытта сектордағы компаниялардың табысы 1,5 триллион теңге 2023 жылдың қаңтар–қарашасында теміржолмен 18,2 млн жолаушы тасымалданды, бұл былтырғыдан Читать далее...
25 декабря 2023
6628
Әлемде жыл сайын 60 миллионнан астам жеңіл автокөлік шығарылады, ал көліктердің жалпы өндірісі 85 миллионнан асады
Көлік шығаратын зауыттар әр елдерде 4 миллионнан астам адамды жұмыспен қамтамасыз етіп, ІЖӨ-нің 10%-ын құрайды Толық 2022 жылдың қорытындысы бойынша, Читать далее...
17 января 2024
6446
Қай азық-түлік қатты қымбаттады?
2023 жылғы желтоқсанның соңында ҚР-да азық-түлік бір айда 0,9%, бір жылда 8,5% қымбаттады. Өңірлер бойынша ай сайынғы динамикада азық-түлік ең Читать далее...
23 января 2024
6401
Әлемдік туризм пандемиядан кейін қалпына келеді. Қазақстан шетелдік туристерді қалай көбірек тарта алады?
Дүниежүзілік туристік ұйым әлемдік туризм биыл пандемияға дейінгі деңгейге қайта оралады деп болжайды. Экономиканың басқа секторларына қарағанда локдаун мен геосаяси Читать далее...
15 марта 2024
6379
Балық шаруашылығы стартабы: ҚР-дағы мемлекеттік қолдаудың арқасында бизнестің балық өсіруге деген қызығушылығы күрт артты
Қазақстандағы аквашаруашылық қоры бірнеше жылда 3,4 есе өсті Қазақстанда балық шаруашылығында өндірістік көрсеткіштердің белсенді өсуі байқалады. ҚР СЖРА Ұлттық статистика Читать далее...
11 января 2024
6353
Қазақстанда бір жылда такси қызметі 9% қымбаттады
ТМД елдері арасында ҚР-да такси ең қымбат 2023 жылдың қаңтар–желтоқсанында Қазақстанда такси қызметін ұсынатын компаниялардың табысы бір жылда 17% өсіп, Читать далее...
19 января 2024
6315
Бидай мен меслин экспорты тоннамен 21% өсті, бірақ ақшалай 3%-дан аз көбейді
2023 жылдың қаңтар–қарашасында Қазақстан 1,7 млрд АҚШ долларына 6,7 млн тонна бидай мен меслин экспорттады. Өсім физикалық түрде 20,6%, ақшалай Читать далее...
26 января 2024
6307
Қазақстан ұнды қай елдерге көбірек экспорттайды?
Елде ұн өндірісі 1% артты 2023 жылғы қаңтар–қазанда ҚР-да дәнді дақылдардан және олардың майда тартылған қоспаларынан 2,7 млн тонна ұн Читать далее...
29 декабря 2023
6290
Кондитерлік өнімдер 12%, тоқаш және басқа да нан өнімдері 14% қымбаттады
Кей өңірлерде баға айтарлықтай өсті Қазақстандықтар үшін тәттілер өте маңызды. ҚР халқы мереке күндері сауда жасағанда немен бетпе-бет келді? 2023 Читать далее...
12 января 2024
6288
ҚР-дағы электр энергиясы өндірісінің 6%-ға жуығы жаңартылатын энергия көздеріне тиесілі. Бұл әлі өте аз, бірақ бұрынғыдан жақсырақ
Былтыр жыл соңында ҚР-да электр энергиясын өндіру саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция 451,4 млрд теңгеге жетті, бұл бір жыл бұрынғыдан Читать далее...
29 января 2024
6278
ҚР-да темекі сатылымы бір жылда 69% көбейді
2023 жылғы қаңтар–желтоқсанда темекі өнімдері өндірісі 2022 жылғы сәйкес кезеңдегі 287,9 млрд теңгемен салыстырғанда құндық мәнде 283 млрд теңгені құрады. Читать далее...
30 января 2024
6247
Қазы бір жылда 5%, жая 3% қымбаттады. Жылқы еті өндірісі азайды
Биыл ақпанның соңында жылқы еті бір жылда 4,3% қымбаттады. Атап айтқанда, қазы 4,8%, жая 2,5% қымбаттаған. Жылқы еті ең көп Читать далее...
12 марта 2024
6244
Қарауға болады, бірақ ұстауға болмайды: неге Қазақстанда шетелдік аңшылық туризмі көрсеткіші төмендеп жатыр?
Соңғы бірнеше жылда Қазақстандағы аңшылық өнеркәсібінде алғаш рет өндірістік көрсеткіштердің өсуі байқалды. 2022 жылы саладағы өнімдер мен қызметтердің нақты көлем Читать далее...
18 января 2024
6239
Ақпан айының соңына қарай Қазақстан дамудың жаңа моделіне техникалық түрде көшеді
Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ. Бұрынғы Читать далее...
13 февраля 2024
6225
ҚР-да көп тұтынылатын алкоголь түрлерінің өндірісі биыл азайды
Биыл қаңтарда алкогольдің ең танымал түрлерінің өндірісі төмендеді. Мәселен, коньяк өндірісі былтырғы қаңтармен салыстырғанда 47,1%, 749,9 мың литрге дейін, сыра Читать далее...
18 марта 2024
6213