Әлихан Смайылов үкіметі «Ескі Қазақстанның» төтенше жағдайлар қызметі миссиясын орындады, Олжас Бектенов үкіметі «Жаңа Қазақстанның» даму циклін іске қоспақ.

Бұрынғы бюрократиялық жүйе мемлекет басшысының реформаларына дайын емес еді. Әлихан Смайылов үкіметінде Ұлт жоспарын жүзеге асыру үшін «білікті кадрлар» жеткіліксіз болғандықтан, ҚР Ұлттық экономика министрлігі (ҰЭМ) сонау қазан айында мемлекеттік жоспарлау жүйесін оңайлатуды ұсынған болатын.

Де-юре, ведомство мемлекеттік жоспарлау жүйесін редакциялауға негіз ретінде ҚР Президентінің 2022 жылғы 13 сәуірдегі «Мемлекеттік аппарат қызметін бюрократизациялау жөніндегі шаралар туралы» № 872 Жарлығын белгіледі. Іс жүзінде министрлік «мемлекеттік жоспарды түсінетін» шенеуніктердің тапшылығына тап болып отыр.

ҚР Ұлттық экономика министрлігі ұсынған және қазіргі мемлекеттік жоспарлау жүйесіне салыстырмалы талдаудан үзінді келтірейік: «Нәтижеге бағдарланған бюджеттеуді енгізу бойынша іс-шараларды іске асыру барысында мақсаттар мен қызмет нәтижелерін айқындау және басымдық беру, олардың иерархиясына сәйкес келмеу проблемалары анықталды, себебі олар құрылымдық түрде жұмыс істей алатын, МЖЖ (мемлекеттік жоспарлау жүйесі) құжаттарын сапалы әзірлейтін және ыдырататын білікті кадрлардың жетіспеушілігі туындады». Дереккөз: ҚР Ұлттық экономика министрлігі. Құжат: «„Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы“ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысының жобасына салыстырмалы кесте.

Жаңа редакцияда ҚР Ұлттық экономика министрлігі мемлекеттік жоспарлау жүйесінен доктриналарды, мемлекеттік бағдарламаларды, кешенді жоспарларды, жол карталарын, ұлттық басымдықтарды алып тастауды ұсынды.

Мемлекеттік жоспарлау жүйесін жаңғырту бойынша құжаттар ҚР Ұлттық экономика министрлігінің сайтында 2023 жылдың қазан айында орналастырылған еді.

Министрлік құжаттарынан белгілі болғандай, бюрократиялық аппарат бюджеттеуді түпкілікті нәтижеге жеткізуге дайын болмаған. Бұл мемлекеттік басқару жүйесінде мемлекеттік жоспарды орындау факультативтік міндет болған деген қорытындыға келеді. Бұл 2025 жылға дейінгі Ұлт жоспарын орындаудағы дефолтты жанама түрде растайды.

2023 жылдың қыркүйегінде Әлихан Смайылов үкіметі Ұлттық жобаларды жоғалту қаупі бар 10 ұлттық басымдыққа жатқызды. Қаулы 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді.

2023 жылдың ақпан айының басында Президент Жарлығымен ҚР Үкіметі таратылды. Бұл 2012 жылғы желтоқсанда басталған «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» жоспарлау циклінің қисынды қорытындысы болды.

11 жыл ішінде бес премьер-министр ауыстырылды, мемлекеттік жоспар үш рет жаңартылды, үш рет президент сайланды, бірақ дамудың инерциялық сценарийінен стратегиялық өсу траекториясына көшу мүмкін болмады.

2018 жылы Бақытжан Сағынтаев үкіметі салалық жоспарлау моделінен бас тартып, институционалдық ортаны дамыту жүйесіне көшуді ұсынды. Бұл «7-ден 7-ге дейін» деп аталатын жоспар: «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асырудың жеті жүйелі реформасы және жеті басым саясаты.

2021 жылы Асқар Мамин үкіметі мемлекеттік жоспардың қарапайым жобасын ұсынды. ҚР-ның 2021 жылға дейінгі түзетулерімен 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспары ұлттық жобалар арқылы жүзеге асырылатын 10 ұлттық басымдықтан тұрады. Бұл басқару идеясы осы жылдың басында жабылды.

Әлихан Смайылов үкіметі Қаңтардан кейінгі кезеңде (2022 ж. қаңтар — 2024 ж. қаңтар) төтенше қызмет миссиясын орындап жатқанда, ҚР Президенті Әкімшілігінде Қазақстанды дамытудың жаңа моделі қалыптастырылды. Ақпан айының соңында Қазақстанның 2024–2029 жылдарға арналған стратегиялық даму циклі басталады, онда жоспарлаудың барлық деңгейлері синхрондалады. Жаңа үкімет басшылығымен ел дамуының тактикалық және стратегиялық үлгілері қатар іске қосылған Қазақстан тарихындағы бірегей оқиға. Басты мәселе — қазіргі Министрлер Кабинетінің бюрократиялық аппаратты ауқымды жоспарларды жүзеге асыруға бейімдеуге жеткілікті құзыреті бар ма?

Қазақстанның 2024–2029 жылдарға арналған стратегиялық даму циклдері:

1. Қазақстанның 2025 жылға дейінгі дамуының жаңа көзқарасы.

2. ҚР Президентінің 2029 жылға дейінгі сайлауалды бағдарламасын іске асыру.

3. 2030 жылға дейінгі тұрақты даму күн тәртібінің БҰҰ Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу.

4. Қазақстанның 2029 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары.

Ұлттық даму жоспарын бекіту 2024 жылдың 19 ақпанына дейін жоспарланған. Ұлт жоспары жоспарланған нәтижелер мен іске асыру тетіктерінің ортақтығы негізінде төрт блокқа топтастырылған 17 даму бағытын қамтиды.